Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Een grotere bek met meer kaakspieren? Tyrannosaurus rex en andere grote vleesetende dino’s kregen het voor elkaar door nauwere oogkassen te evolueren.
Een schedel van meer dan een meter lang aan je nek hebben ‘hangen’ is ploeteren – hoe gespierd je ook bent. Volgens paleontoloog Stephan Lautenschlager van de Universiteit van Birmingham evolueerden grote vleesetende dino’s zoals T. rex allerlei slimmigheden om schedelgewicht uit te sparen en toch een zo groot mogelijke kaak te krijgen. Planteneters hielden juist vrij ronde oogkassen, blijkt uit Lautenschlagers onderzoek.
Lees ook:
In het wetenschapsblad Nature Communications laat de wetenschapper zien hoe de oogkassen van grote carnivoren tijdens het opgroeien van vrij rond steeds ovaler werden. De ogen in die kassen hoefden daardoor niet mee te groeien, en de dichtgegroeide oogkas gaf meer ruimte om kaakspieren aan te hechten. De ovale oogkassen verdeelden de enorme bijtkracht van T. rex ook nog eens beter dan een ronde oogkas had gedaan, rekent de paleontoloog voor.
Disney
“Dinosaurusschedels hadden allerlei ‘vensters’ – gaten in de schedel”, legt de Nederlandse dino-expert Pasha van Bijlert uit, die vorig jaar in het nieuws kwam door onderzoek aan het looptempo van T. rex. Volgens de promovendus was een dinoschedel van binnen hol, met aan de bovenrand een versteviging en aan de zijflanken een aantal verticale ‘steunbalken’ van bot. Tussen die steunbalken zitten de vensters, waaronder die van de oogkas. “Lautenschlager zoekt hier voor het eerst uit met computermodellen wat voor effect de oogvensters precies hadden.”
Het nieuwe aan het onderzoek is volgens Van Bijlert dat Lautenschlager doorrekent hoe die schedelkrachten anders waren geweest in dinoschedels met ronde oogkassen. Dat levert plaatjes op van een Disney-achtige T. rex met wel acht keer zoveel ooginhoud (zie afbeelding hieronder). Dat was extra gewicht waar het dier niet veel aan had gehad, denkt Van Bijlert: “op een gegeven moment heb je gewoon niet zoveel voordeel meer van nog grotere ogen.” Door in plaats van grote ogen te ontwikkelen de oogkassen van de zijkant dicht te laten groeien, kregen de dino’s naarmate ze ouder werden juist een steviger schedel die harder bijten mogelijk maakte.
Zo groot als een bus
Dat de bouw van vleesetende dino’s tijdens hun leven zo veranderde, is volgens Van Bijlert heel kenmerkend voor dinosauriërs. “Dat heeft alles te maken met het feit dat die dieren wel uit een vrij bescheiden ei moeten kunnen komen, en uiteindelijk zo groot worden als een bus.” Door geleidelijke aanpassingen kon het dier in alle stadia tussen baby en volwassene overleven.
Of een stevige schedel de doorslaggevende reden was waardoor dino-oogkassen dichtgroeiden, durft Van Bijlert niet te zeggen. “Wel denk ik dat krachtverdeling een belangrijke rol heeft gespeeld in de schedelvorm van vleesetende dinosauriërs, maar het zal niet de enige zijn. Je moet bijvoorbeeld ook maatjes kunnen aantrekken met een goed uitziende kop, om maar wat te noemen.” Dat T. rex zijn liefjes niet uitzocht op ogen van disneyprinses-formaat, is wel duidelijk.
Bron: Nature Communications
Beeld: Stephan Lautenschlager/Universiteit van Birmingham