Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Water, aspirine, een kruidenmiddel en zelfs een bord asperges; ze worden allemaal genoemd als effectieve anti-katermiddeltjes. Maar werkt dat nou echt? KIJK zocht het uit.
Gisteravond hebben we het nieuwe jaar ingeluid. Dat is bij velen ongetwijfeld gepaard gegaan met het drinken van veel champagne en andere alcoholische dranken. Grote kans dat je vanmorgen niet heel fris wakker werd, maar met een droge mond, koppijn en een misselijk gevoel. De kater heeft zijn intrede gedaan. Kun je die vervelende symptomen voorkomen?
Waar komt de uitdrukking ‘een kater hebben’ vandaan?
De houten kop die je hebt na een avond met een glaasje te veel, heeft niets met mannetjeskatten te maken. We hebben de term overgenomen van Duitse studenten, uit Leipzig om precies te zijn. Zij leidden het af van Katarrh, een medische term voor slijmvliesontsteking. Hedendaagse dokters gebruiken hier wel eens ‘catarre’ voor, wat net als Katarrh uit het Grieks komt. In die taal betekende het zoiets als ‘naar beneden stromen’ – precies wat het slijm in je neus doet als je verkouden bent en je holtes ontstoken zijn.
De Duitse studenten verbasterden de term dus tot ‘kater’, waarschijnlijk ook omdat dat in die tijd de naam van een biersoort was. Zo combineerden ze alcohol met ziekte, en dat is natuurlijk precies wat een kater is. De medische herkomst van het woord werd vergeten, en toen ook de biersoort uit beeld verdween, werd de hele frase nogal raadselachtig – katten drinken niet eens alcohol! Toch kun je in het Engels ‘sick as a cat’ zijn.
Lees ook:
- Zuipen zonder zorgen, kan dat?
- Wat tikken Nederlanders weg?
- Kun je van alcoholvrij bier een kater krijgen?
Hoe ontstaat een kater?
Eerst nog even terug naar die kater, want waarom voel je je zo beroerd na een avond te diep in het glaasje te hebben gekeken? Ten eerste komt dat doordat je lichaam kampt met een vochttekort. Alcohol zorgt ervoor dat je nieren veel water uitscheiden, en als je naast je zoveelste glas champagne of bier geen water drinkt, droogt je lichaam uit.
Ten tweede ontstaat de giftige stof aceetaldehyde bij de afbraak van alcohol. Hier probeert het lichaam zich eveneens zo snel mogelijk van te ontdoen, maar als je te veel drinkt, hoopt de aceetaldehyde zich alsnog op. Gevolg: je voelt je misselijk, rillerig en krijgt een barstende koppijn de volgende ochtend. Tot slot raakt het maagslijmvlies geïrriteerd door alcohol, wat ook bijdraagt aan een misselijk gevoel.
Wat helpt tegen een kater?
Valt dat nare gevoel ook te voorkomen door op de avond zelf heel veel water te drinken bijvoorbeeld? Als een kater enkel door een vochttekort kwam, dan had dat inderdaad kunnen werken. Maar zoals je hierboven al hebt kunnen lezen, zijn er meerdere oorzaken, en dus helpt het niet om alleen maar water te drinken.
Andere veelgehoorde remedies zijn fruit eten (die zouden je kaliumtekort aanvullen), asperges eten (aminozuren en mineralen zouden je lever helpen bij het verwerken van alcohol) en voor het slapen gaan een aspirientje eten.
“In de afgelopen tien jaar zijn er diverse wondermiddelen voorbij gekomen, soms met de meest bizarre claims, maar geen van alle komt ook maar in de buurt van een remedie”, vertelt Frans Russel van het Radboudumc. Ook een aspirientje of een ibuprofen voor het slapengaan innemen, raadt de hoogleraar farmacologie en toxicologie sterk af. “De stoffen in deze pijnstillers kunnen je maag aantasten en dat terwijl je die al met alcohol te lijf bent gegaan.”
Wondermiddeltjes
Wetenschappers proberen al geruime tijd een middel tegen een kater te vinden. Zo verscheen er in 2020 een studie in het tijdschrift Alcoholism Clinical & Experimental Research naar het kruidenmiddel dihydromyricetine (DHM), dat onderzoekers hadden geïsoleerd uit de Japanse krentenboom.
Russel: “De studie was in muizen uitgevoerd die gedurende 6 weken dagelijks hoge hoeveelheden alcohol toegediend kregen. Dagelijkse toediening van DHM bleek de lever te beschermen tegen de schadelijk effecten van alcohol, in het bijzonder tegen leververvetting en ontsteking.” Klinkt belovend, maar Russel plaatst er kanttekeningen bij. “Ten eerste zijn muizen geen mensen. En de dagelijkse dosering alcohol die de muizen kregen, was zeer hoog. In mensen zou dit overeenkomen met ongeveer vijftig glazen alcoholische drank per dag.” Tot slot kregen de dieren DHM dagelijks in de buikholte ingespoten; dit is bij mensen niet reëel, zegt Russel.
In hetzelfde jaar publiceerde een andere onderzoeksgroep een studie in het blad BMJ Nutrition Prevention & Health. “De wetenschappers onderzochten of antioxidatieve voedingssupplementen (vitamines en mineralen) en specifieke plantenextracten een reeks van lichamelijke en psychologische symptomen konden verlichten die verband houden met een kater na het drinken van alcohol.” Hoewel Russel erkent dat de studie zelf goed is uitgevoerd, luidde de hoofdconclusie dat de supplementen géén effectieve remedie waren tegen een kater.
Ontnuchterend
Op 31 december 2021 – geen willekeurig gekozen datum – verscheen dan ook in het wetenschappelijke blad Addiction een grootschalig literatuuronderzoek waarin onderzoekers van onder meer het King’s College London concluderen dat er tot op heden geen overtuigend wetenschappelijk bewijs is voor de werking van katerkuren. De studies die wél beweren dat er een middel is tegen een kater zijn van te lage kwaliteit, schrijven ze. De metingen zijn bijvoorbeeld onnauwkeurig gedaan, of er waren alleen maar mannelijke proefpersonen onderzocht.
Het enigszins ontnuchterende antwoord op de vraag of je snel van je kater af kunt komen, is dus nee. “Voorlopig is de zekerste manier om katerverschijnselen te voorkomen je te onthouden van alcohol of matig drinken”, zegt Emmert Roberts over de studie die hij en zijn collega’s publiceerden in Addiction. Leuker kunnen we het niet maken.
Beeld: 123RF