Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Aan de hand van 2400 jaar oude kippeneiresten zijn wetenschappers erachter gekomen hoe en wanneer de kippenfokkerij is begonnen.
De kip is economisch gezien het belangrijkste dier. We fokken elk jaar 74 miljard kippen. En die leggen samen héél veel eieren. Jaarlijks eten we zo’n 87 miljard kilogram ervan. Maar hoe begon het allemaal? Daarover is veel nog niet bekend. Nu lijkt een internationaal onderzoeksteam een tipje van de sluier te lichten. Dat is te lezen in het vaktijdschrift Nature Communications.
Lees ook:
- De wetenschap achter het perfect gekookte eitje
- Kippen-DNA vervuilt genen wilde oerkip
- Thaise kippen gaan op cannabisdieet
Rondscharrelen
De evolutie van Gallus gallus domesticus, oftewel de gedomesticeerde kip, begon tussen de 10.000 en 3000 jaar geleden in Thailand. De bevolking ging toen rijst verbouwen en dat trok groepjes rode kamhoenderen (Gallus gallus spadiceus) aan. Rondscharrelend tussen die rijstvelden raakten die hoenderen aan de mens gewend en omgekeerd.
Op een bepaald moment begonnen mensen die tam geworden vogels te houden en te fokken voor hun eiproductie. Maar hoe dat precies in zijn werk ging, weten we nog niet. Een team bestaande uit archeologen, geschiedkundigen en biomoleculaire wetenschappers besloot het te onderzoeken.
Langs de zijderoute
De onderzoekers verzamelden tienduizenden eierschaalfragmenten gevonden op archeologische sites langs het Centraal-Aziatische deel van de zijderoute. De zijderoute is de naam voor een netwerk van karavaanroutes die China en de rest van Oost-Azië verbond met het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied. Onder meer zijde en andere luxegoederen werden verhandeld via deze wegen.
Vervolgens gebruikte de groep de analysetechniek ZooMS om de eierstukjes te identificeren. ZooMS staat voor Zooarchaeology by Mass Spectrometry en lijkt wel een beetje op een DNA-sequentieanalyse. Alleen wordt niet gekeken naar de volgorde van de DNA-bouwstenen maar naar de volgorde van eiwit-bouwstenen.
Die volgorde is heel specifiek per diersoort. Je kunt met ZooMS dus achterhalen van welk dier het gevonden bot, huid of – in dit geval – eierschaal afkomstig is. Volgens de onderzoekers is ZooMS sneller en kosteneffectiever dan DNA-sequentieanalyse.
Eieren het hele jaar door
Uit de ZooMS-analyse bleek dat de eierschaalfragmenten inderdaad afkomstig waren van de gedomesticeerde kip. Dit betekent dat de kippen in die tijd veel vaker eieren legden dan hun wilde neven, de rode kamhoenderen.
Die wilde oerkippen broeden maar één keer in het jaar en leggen vervolgens gemiddeld zes eieren per nest. Maar een gezonde kip legt vaak elke dag wel een ei, het hele jaar door. En juist die eigenschap maakte ze vroeger razend populair om te houden en mee te fokken, zo suggereren nu de onderzoekers.
Paasontbijt
En het fokken van kippen verspreidde zich vervolgens snel, geven ze verder aan. Zo’n 2400 jaar geleden verschenen de eerste kippeneiresten op enkele archeologische sites in Centraal-Azië. En in de eeuwen daarna verschenen de kippen snel langs de zijderoute.
Steeds meer handelaren zagen de handige nieuwe voedselbron en namen de dieren mee naar het westen, waar mensen kippenboerderijen optuigden. En afgelopen weekend plukten we daar de vruchten van in de vorm van een heerlijk paasontbijt met gekookte eieren.
Genetische basis
“Dit is een nieuwe benadering van onderzoek naar de oorsprong van de kippenfokkerij in Centraal-Azië”, vertelt archaeo-zoöloog Laura Llorente Rodríguez van de Universiteit Leiden. “Het was al bekend dat de mensen hier rond die tijd eieren aten, maar de suggestie dat dat het hele jaar door gebeurde, is best indrukwekkend. De gebruikte methoden zijn goed gefundeerd en ik vind het vooral knap hoe de onderzoekers zoö-archeologische gegevens combineren met historische data.”
Ook evolutiebioloog Manon de Visser van de Universiteit Leiden en Naturalis Biodiversity Center is te spreken over de studie. “Dankzij moderne technieken én de samenwerking tussen verschillende disciplines komen we steeds meer te weten over de oorsprong van kippen en hun eiproductie voor de mens.”
Wat betreft vervolgonderzoek heeft De Visser wel wat ideeën. “Ik denk dat het waardevol zou zijn ook goed te kijken naar de genetische basis van het leggen van eieren buiten het welbekende vogelseizoen. Waarom deden kippen dat? Want dat is namelijk hét kenmerk waarop mensen zijn gaan selecteren, en dus de reden dat we nu kippeneieren eten en beschilderen met Pasen, in plaats van bijvoorbeeld huismuseieren.”
Bronnen: Nature Communications, Max Planck Institute of Geoanthropology via EurekAlert!
Beeld: Annie Corrigan/CC BY-NC DEED