Onderzoekers hebben ontdekt dat micro-organismen, na jaren in slaaptoestand te hebben verkeerd, door regen weer tot leven kwamen in een van de droogste woestijnen.
Wat verwacht je aan te treffen in een van de droogste woestijnen ter wereld? Zand, zand en nog eens zand. Toch is dat niet correct, want in de Atacama-woestijn in het noorden van Chili bevindt zich ook een hoop leven. Alleen zie je het niet altijd.
Pas als het begint te regenen in de enorme zandbak wordt duidelijker dat er veel leven heerst. Zo stond de woestijn vorig jaar nog in bloei en dat was een prachtig gezicht. Maar niet alleen plantenzaden komen tot leven, ook micro-organismen worden door het water ‘wakker’ na jaren in een slaaptoestand te hebben gezeten. Dat ontdekten wetenschappers van de Washington State University.
5 millimeter
De onderzoekers ontdekten dat gespecialiseerde bacteriën tijdens droge periodes in de bodem decennialang kunnen slapen zonder water en vervolgens weer actief worden en reproduceren als het regent.
Alleen komt dat laatste niet vaak voor, gezien het feit dat het soms jaren niet regent in de Atacama-woestijn. Gemiddeld valt er minder dan 5 millimeter regenval per jaar (in tegenstelling tot de ruim 800 millimeter neerslag per jaar in Nederland).
Des te meer bijzonder is het dat toen hoofdonderzoeker Dirk Schulze-Makuch met zijn team voor het eerst de woestijn bezocht in 2015 het er regende. Na deze uiterst zeldzame douche ontdekte het onderzoeksteam een explosie van biologische activiteit in de bodem van de Atacama-woestijn.
Slapen, waken, slapen
De onderzoekers namen monsters van de bodem op verschillende dieptes waarop ze genetische analyses uitvoerden. Zo identificeerden ze verschillende inheemse soorten die zich zodanig hadden aangepast dat ze de barre leefomstandigheden in de woestijn konden overleven.
Dezelfde wetenschappers keerden in 2016 en 2017 terug naar de Atacama-woestijn en ontdekten dat dezelfde microbiële gemeenschappen in de bodem weer geleidelijk aan overgingen in een rusttoestand zodra al het vocht weer uit de bodem, en de woestijn weer gortdroog, was.
Microbes op Mars?
“We denken dat deze microbiële gemeenschappen honderden of zelfs duizenden jaren kunnen slapen in omstandigheden die erg lijken op wat je zou vinden op een planeet als Mars,” zegt Schulze-Makuch, “en dan weer tot leven komen wanneer er water is. Bovendien weten we dat er water is op Mars, zowel bevroren als vloeibaar.” Suggereert dit onderzoek dat er dus ook slapende microbes in de bodem van de rode planeet zouden kunnen zijn?
Daar is Maarten Kleinhans (Universiteit Utrecht) het in ieder geval niet mee eens. “Die link naar Mars is luchtfietserij. Hun redenering is ‘we vinden leven op aarde dat zich aan de meest barre omstandigheden heeft aangepast, we hebben barre omstandigheden op Mars, dus daar kan leven zijn’.”
“Ook stuit ik op een paar onbeantwoorde vragen”, mailt Kleinhans. “Hoelang houdt dat leven vol in zulke barre omstandigheden? Op aarde is het nog niet zo lang bar op die plekken maar op Mars al 4 miljard jaar en dan zou dat leven al die tijd moeten overleven. En waren de omstandigheden op Mars ooit lang genoeg gunstig genoeg voor het ontstaan van leven? Hoelang doet leven er eigenlijk over om te ontstaan? Wat mij betreft is dit dus een prachtig voorbeeld van logica met gebreken.”
Luchtfietserij of niet, de wetenschappers zetten hun onderzoek gewoon voort. In maart keert Schulze-Makuch terug naar de Atacama-woestijn om te bestuderen hoe de micro-organismes zich hebben aangepast om te overleven daar. Ook wil hij graag samen met zijn team naar het extreem zoute Don Juanmeer in Antarctica om te onderzoeken of daar vormen van leven zijn.
De wetenschappers publiceerden hun onderzoek in Proceedings of the National Academy of Sciences.
Bronnen: PNAS, Washington State University via EurekAlert!
Beeld: Dirk Schulze-Makuch
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!