Wetenschappers vinden de stoffelijke overschotten van muizen én een levend exemplaar op de hoogste toppen van de Andes.

We hebben het vaak over microben die in de meest extreme omstandigheden weten te overleven. Ze zijn bijvoorbeeld gevonden in onder meer zure meren, onder immense druk op de zeebodem en bij hoge temperaturen, zoals in woestijnen. Nu blijkt dat sommige zoogdieren er ook wat kan kunnen. Zo stelden onderzoekers van onder meer de University of Nebraska vast dat er ‘gewoon’ muizen leven in de ijle lucht en de vrieskou van de toppen van een hoogvlakte in Chili en Argentinië. Ze publiceerden hun bevindingen in Current Biology.

Lees ook:

• Jong bloed maakt oude muis weer jong
• Dronken muis ontnuchtert na hormoonshot
• ‘Muizen hebben ook gezichtsuitdrukkingen’

Onherbergzaam oord

Bioloog en fervent bergbeklimmer Jay Storz wist niet wat hij zag toen hij in 2020 samen met een mede-bergbeklimmer op een levende muis stuitte op de top van Volcán Llullaillaco (6739 meter hoog). De vulkaan ligt in Puna de Atacama, een gebied dat zó erg op het oppervlakte van Mars lijkt dat NASA er zelfs oefent in de zoektocht naar leven op de rode planeet. Het is er enorm winderig, droog en de temperatuur schommelt er dag en nacht rond het vriespunt. En er is half zo weinig zuurstof in de lucht als op zeeniveau.

Wat deed die muis daar? Is hij toevallig te ver afgedwaald van zijn groepsgenoten, per ongeluk meegelift met een bergbeklimmer of leeft hij daadwerkelijk met zijn vrienden en familie in dit onherbergzame oord? Storz besloot met collega’s de andere vulkaantoppen op de hoogvlakte af te struinen op zoek naar meer bewijs voor de aanwezigheid van muizen.

Tot wel 350 jaar oud

Op de top van Volcán Salín (6033 meter) trof Storz en zijn team aan de rand van een rotspartij een door droogte en kou zeer goed bewaard gebleven dode muis, een muizenmummie. Een verdere zoektocht op deze plek leverden nog zeven mummies op, samen met de gebroken botjes van nog eens tientallen muizen.

Tot nu hebben de onderzoekers 21 vulkaantoppen afgezocht, waarbij 18 boven de 6000 meter. In totaal leverde dat dertien mummies op. Koolstofdatering liet zien dat de lijken op twee van de toppen slechts een paar decennia oud waren. Op drie plekken waren ze ouder; tot wel 350 jaar oud.

Muizenfamilie

Genetische analyse op de muizenoverblijfselen toonde aan dat het om de bladoormuis Phyllotis vaccarum ging. Deze soort komt vaak voor in de lagere regio’s van de Andes. Dat ze ook op de vulkaantoppen hun thuis hebben gemaakt, komt als een complete verrassing voor Storz.

Al eerder werden muizenmummies hoog in het gebergte aangetroffen, maar toen dachten archeologen dat ze mogelijk onderdeel waren van rituele offers door de Inca’s zo’n 500 jaar geleden. Maar het Inca-rijk stortte ongeveer een eeuw later in, eerder dan de oudste gevonden muizen in de huidige studie.

Verder toonden de onderzoekers aan dat het om gelijke hoeveelheden mannetjes en vrouwtjes ging. Ook waren er twee paren mummies op twee toppen die volgens de genetische analyse familie van elkaar waren. Ze waren bijvoorbeeld broers/zussen of ouders/kinderen. Dat geeft aan dat de muizen er inderdaad een leefgemeenschap hebben opgebouwd.

“Taaie rakkers“

Blijft er nog een vraag over: hoe zijn de muizen in staat op deze helse plek – waar bergbeklimmers het hooguit één dag uithouden – te overleven? Mogelijk heeft dat te maken met een aanpassing aan bloed en longen. Maar dat is iets wat Storz en zijn team nu willen gaan uitzoeken. Ze hebben inmiddels een aantal exemplaren van dezelfde soort in de lagere gebieden gevangen. Het plan is die te onderwerpen aan experimenten die de omstandigheden van boven de 6000 meter nabootsen. Kunnen zij hetzelfde aan als hun soortgenoten op de toppen?

“Dit is echt zo’n ontdekking waarvan je eerst denk: dat is heel opmerkelijk”, zegt bioloog en knaagdier-expert Lars van den Hoek Ostende van het Naturalis Biodiversity Center. “Maar als je het even laat bezinken, dan besef je dat deze muis er een in het rijtje knaagdieren is die in extreme omstandigheden weten te leven. Denk aan de lemming, die rond de poolcirkel woont en een aantal muisachtigen in de Sahara, de zogenoemde fat sand rat. Mijn persoonlijke favoriet? De oorspronkelijke knaagdieren van de Galapagoseilanden. Niet omdat deze plek zo’n extreme omgeving is, maar de reis van 1000 kilometer over zee is een knap staaltje overleving. Deze nieuwe studie is vooral een bevestiging van het enorme aanpassingsvermogen van knaagdieren. Taaie rakkers hoor!”

Bronnen: Current Biology, Cell Press via EurekAlert!, University of Nebraska-Lincoln via EurekAlert!

Beeld: Jay Storz

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!