Bevroren muizenzaadcellen overleven negen maanden in het ISS en geven op aarde gezonde nakomelingen. Komt er een zaadbank op de maan?

Stel je voor: een gigantische komeet die inslaat op aarde en al het leven doet wegvagen. Ook de mensheid. Of toch niet? Een ondergronds opslagstation op de maan herbergt genoeg zaadcellen, eicellen en embryo’s om de mensensoort weer tot leven te wekken. Nu alleen nog iemand om ze te laten ontdooien en ontwikkelen…

Geen scifi

Dit is geen hoofdstuk uit een sciencefictionverhaal, maar zou zomaar een scenario uit de toekomst kunnen zijn. Japanse onderzoekers hebben namelijk aangetoond dat sperma in de ruimte kan overleven. Ze lieten gevriesdroogde muizenzaadcellen 9 maanden onder -92 graden Celsius vertoeven in het ruimtestation ISS. Bij thuiskomst op aarde werden via IVF vrouwtjesmuizen bezwangerd, die vervolgens gezonde jongen ter wereld brachten.

Dat is een hele prestatie, want de kosmische straling in de ruimte is niet mals. Op het ISS is deze straling honderdmaal zo sterk als op aarde. De dagelijkse dosis van 0,5 millisievert is genoeg om DNA-schade te veroorzaken. Vooral voortplantingscellen zoals sperma- en eicellen zijn daarvoor gevoelig.

Uit analyse van het ‘ruimtesperma’ bleek dat er inderdaad DNA-schade was ontstaan. Volgens de onderzoekers werd deze schade door de eicellen gerepareerd, zodat er alsnog gezonde nakomelingen ontstonden.

Lagere temperatuur nodig

Volgens voortplantingsbioloog Sjoerd Repping (Academisch Medische Centrum in Amsterdam) – niet betrokken bij het onderzoek – biedt de studie goede hoop op de mogelijkheden van voorplanting van de mens in de ruimte. “Belangrijk is wel dat het vriesdrogen van menselijke zaadcellen nog niet is gelukt. Waarschijnlijk heb je nog een iets lagere temperatuur nodig (-130 graden Celsius). Ook heb je natuurlijk eicellen nodig; die zijn veel lastiger in te vriezen.”

Overigens ligt het ISS in een zogenaamde Van Allen-gordel, een magnetisch veld dat veel hoogenergetische kosmische deeltjes afbuigt. Het muizensperma was daardoor al enigszins beschermd. Het zou dus zomaar kunnen dat sperma dat op de maan is geweest zoveel DNA-schade heeft opgelopen dat zelfs eicellen het niet meer kunnen fixen.

Spermabank diep in de grond

Hier hebben de Japanners een oplossing voor. Je zou een spermabank diep in de grond kunnen stoppen, in oude lavakanalen. Daar zijn ze beschermd tegen straling én temperatuurschommelingen.

Naast een manier om de mensheid te redden na een catastrofe, kan zo’n zaadbank ook worden ingezet als manier om te koloniseren, denkt Repping. “Je brengt een beperkt aantal mensen met zaadcellen en eicellen naar een nieuwe planeet en laat ze daar IVF doen. Je moet dan nog wel (kunstmatige) baarmoeders hebben om de embryo’s te laten ontwikkelen door kinderen, die vervolgens de planeet kunnen bevolken.”

Maar zover zijn we nog lang niet. De volgende stap van de onderzoekers is het sturen van muizenembryo’s naar het ISS. De astronauten moeten die dan ontdooien, even laten groeien en vervolgens terugsturen naar de aarde voor implantatie in vrouwtjesmuizen. En dat komt toch aardig in de buurt van sciencefiction.

Bronnen: PNAS, BBC, NewScientist