Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Regelmatig verschijnen er enorme, mysterieuze gaten in de ijskappen van Antarctica. Maar welke klimaatomstandigheden veroorzaken die?
In de jaren ’70 ontstond er een groot gat in de ijskappen van Antarctica, een zogenoemde polinia, waarvan het precieze ontstaan altijd een mysterie is gebleven. Het gebeurt vaker dat er gaten in het ijs vormen, en die dichten zich vaak weer vanzelf.
Hoewel kleine polinia’s meestal geen kwaad doen, kunnen grotere – van honderden kilometers in diameter – verschuivingen in de waterstroming veroorzaken, en daardoor de temperatuur van de ijszee laten stijgen. Het is dus belangrijk om achter de oorzaak van dit ijskoude fenomeen te komen, en het ontbrekende puzzelstukje is nu eindelijk terecht.
Lees ook:
- Mysterie van de bloedende gletsjer eindelijk ontrafeld
- Deze drie natuurfenomenen blijven een mysterie
Maud Rise
Klimatologen stonden perplex toen ze in 1974 een gat zo groot als Nieuw-Zeeland (250.000 vierkante kilometer) in de ijskappen van Antarctica ontdekten. Met de tijd dichtte de polinia zich vanzelf, maar de twee winters erop was het weer raak, op precies dezelfde plek. Het mysterieuze gat verscheen ter hoogte van de onderwaterberg Maud Rise, en kreeg dezelfde naam.
Na 1974 dook Maud Rise slechts een paar keer op, en op veel kleinere schaal. Maar in 2016 en 2017 ontstond er weer een gat, dit keer zo groot als de Amerikaanse staat Maine (86.000 vierkante kilometer). Het viel experts toen op dat een oceaanstroming rond de Weddelzee op dat moment extra sterk was, en die bracht warm water met zich mee. Bovendien was dat ook extra zout, waardoor het smeltpunt lager kwam te liggen. Samen zorgde dat ervoor dat de ijskappen begonnen te smelten.
Het ontbrekende puzzelstukje
Maar enkel een warme zoutwaterstroom is niet genoeg om zo’n gigantische ijskrater te veroorzaken, want door het smelten van zoetwaterijs wordt het zeewater weer minder zout en dat maakt het smeltpunt juist hoger.
In een poging het ontbrekende puzzelstukje te vinden, verzamelden klimatologen de afgelopen jaren informatie over het omliggende gebied met satellieten, onderwaterrobots en zelfs door camerahoedjes op de kop van zeehonden te monteren.
Die informatie verwerkten ze in computermodellen, en daarmee kwamen ze eindelijk tot een veelbelovende theorie, schrijven ze in Science Advances. In een proces dat Ekmantransport heet, komen wind- en zeestromingen bij Maud Rise samen en creëren een soort draaikolk waarbij zout water omhoog wordt getransporteerd.
Nadat de ijskap op één punt begon te smelten door de eerste zoutwaterstroom, bleef door Ekmantransport het water in dit gat erg zout, en daardoor smolt ook het omliggende ijs.
Smeltende kappen
Wind speelt een belangrijke rol in Ekmantransport. En doordat de voorspellingen luiden dat de Antarctische winterwinden sterker en sterker zullen worden, verwachten klimatologen dat er de komende jaren steeds meer polinia’s zullen vormen.
Dat is slecht nieuws voor de ijskappen: de gaten veranderen de richting van de waterstroming, waardoor warm water juist naar het continent toe stroomt. Dat zorgt voor een versterkte opwarming en dus sneller smeltende ijskappen.
Bronnen: Science Advances, ScienceAlert