Is het een eencellige amoebe, een stuk korstmos of een zeeschimmel? Nee, deze vreemde plakkaat zou het eerste dierlijke fossiel tot nu toe zijn.

De oudste fossielen van bacteriën zijn gedateerd op 3,8 miljard jaar geleden. Dieren kwamen pas miljarden jaren later, vooral tijdens de zogenaamde Cambrische explosie van 520 miljoen jaar terug. Maar welk dier was nu werkelijk het eerste? Een Russisch-Duits-Australisch onderzoeksteam denkt dat de over de zeebodem schuifelende derrie Dickinsonia een vroege kandidaat is. Er is althans geen ouder fossiel tot nu toe bekend.

Cholesterol-resten

De Dickinsonia is een vreemd gedrocht. Het ovale stuk weefsel leefde op de zeebodem en at door voedsel te absorberen. Het had geen mond, geen ogen en zichtbare organen of ledematen. Zeker 75 jaar lang waren wetenschappers niet in staat het wezen te classificeren. To nu.

Het moet een dier zijn geweest, schrijven de onderzoekers van onder meer de Australian National University in Science. Zij toonden aan dat de tien Dickinsonia-fossielen – aangetroffen in een klif boven de Witte Zee in Rusland – sporen van cholesterol, een typisch dierlijk vetmolecuul, bevatten.

Omdat de fossielen gedateerd zijn op 558 miljoen jaar geleden, was het vreemde schepsel waarschijnlijk ook een van de eerste dieren op aarde. “Het eerste dier op aarde is het waarschijnlijk niet”, stelt paleontoloog Dennis Voeten, zelf niet betrokken bij het onderzoek, als kanttekening bij de studie. “Dickinsonia heeft al een aantal aanpassingen die alleen in oudere dieren kunnen zijn ontstaan. Dus voor het eerste dier moeten we nóg verder terug.”

Evolutieboeken op de schop?

Lang werd gedacht dat de eerste dieren de sponzen waren, vanwege hun simpele lichaamsbouw. Hoewel er aanwijzingen zijn dat ze er 635 miljoen jaar geleden al bij waren, zijn er nog altijd geen overblijfselen aangetroffen ouder dan 520 miljoen jaar. Volgens andere wetenschappers, die er een genetische analyse op loslieten, zouden kwallen met de eer strijken. Maar nu kunnen de zachte voorgangers van Dickinsonia aan het langste eind trekken.

De ontdekking duidt erop dat het leven al heel snel op te delen was in een dierlijke en een plantaardige tak. En dat betekent weer dat de Cambrische explosie helemaal niet het begin van dierlijk leven was, maar slechts een machtswisseling. Ongeveer zoals de zoogdieren 65 miljoen jaar geleden de uitgestorven dinosauriërs vervingen.

Obscure fossielen

Toch zal dit niet een hele aardverschuiving betekenen voor de evolutiebiologie, denkt Voeten. “Een aantal organismen uit dit tijdperk werden al voor dit onderzoek op basis van hun uiterlijk voorzichtig ingedeeld bij de dieren. De studie geeft nu wat meer zekerheid in dat opzicht.”

“Het onderzoek is vooral een goed voorbeeld van hoe moderne technieken en inzichten kunnen worden aangewend om oude vragen te beantwoorden”, vervolgt Voeten. “Ik vind het best bijzonder dat er zo’n groot verschil in de geochemische samenstelling is aangetroffen tussen naast elkaar gevonden fossielen die net zo oud zijn. Daarmee kunnen dierlijke en niet-dierlijke fossielen goed uit elkaar worden gehouden. Hiermee kunnen nog veel meer obscure fossielen in de toekomst worden onderzocht.”

Bronnen: Science, Scimex, LiveScience

Beeld: Ilya Bobrovskiy/The Australian National University

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!