Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Het Paratethysmeer ontstond zo’n 12 miljoen jaar geleden en bevatte meer water dan tien keer het volume van alle moderne meren samen.
Hoewel de naam anders doet vermoeden is de Kaspische Zee met een oppervlakte van 371.000 vierkante kilometer het grootste meer ter wereld. Maar dat oppervlak is een schijntje vergeleken met de afmetingen van het Paratethysmeer miljoenen jaren geleden. Wetenschappers van de Universiteit Utrecht ontdekten namelijk dat deze reusachtige plas een oppervlakte van maar liefst 2,8 miljoen vierkante kilometer had. Dat is bijna even groot als het land Argentinië.
Lees ook:
Paratethysmeer
Circa 12 miljoen jaar geleden ontstond het Paratethysmeer, nadat een reusachtige zee zich loskoppelde van de oceaan. De dieren die hierin leefden, werden als gevolg hiervan afgesloten van de rest van de wereld. Ze pasten zich over een tijdsbestek van 5 miljoen jaar aan deze nieuwe habitat aan. Zo gedijden er in het meer onder andere dwergvinvissen, waaronder de 3 meter lange Cetotherium riabinini, en dwergdolfijnen.
“Het Paratethysmeer was groter dan de moderne Middellandse Zee”
Terwijl de zeebewoners langzaamaan evolueerden in kleinere exemplaren, breidde het meer zich juist uit tot een oppervlakte had bereikt van maar liefst 2,8 miljoen vierkante kilometer. “Dat is groter dan de moderne Middellandse Zee”, zegt onderzoeker Dan Palcu die verbonden is aan de Universiteit Utrecht en van São Paulo. Het meer herbergde naar schatting 1,77 miljoen kubieke kilometer brak water. “Dat is meer dan tien keer al het zoete en zoute water dat momenteel in meren is opgeslagen.”
Dwergvinvis Cetotherium riabinini, vergeleken met een mens van 1,8 m © Gol’Din en Lena Godlevska, Wikimedia Commons
Zoutgehalte veranderd
Maar hoe hebben de onderzoekers dit ontdekt? “Het was al bekend dat de Paratethys Zee afgesloten werd van open (Middellandse) zee en geleidelijk aan in een groot meer moest zijn veranderd”, vertelt onderzoeker Wout Krijgsman desgevraagd. “Wij hebben daarna in Rusland de gesteentekolom gevonden van het juiste tijdsinterval en de milieuveranderingen in het gesteente (o.a. fossielen) bepaald – en dan vooral de veranderingen in waterniveau gedateerd. Daaruit concludeerden we dat er veranderingen in zoutgehalte hebben plaatsgevonden die duiden op de aanwezigheid van een groot meer.”
De grootte van het meer bepaalde het team vervolgens door een reconstructie te maken op basis van oude geologische kaarten en gecombineerd met moderne topografische data. Krijgsman: “Dat alles hebben we gecombineerd in een nieuwe computermodule.”
Giftige boel
Geoloog Dennis Voeten, niet betrokken bij de studie: “Hoewel kleinschalige details, en daarmee de exacte afmetingen van het meer, erg lastig te bevestigen zijn, is het wel een fraaie oplossing voor het reconstrueren van geologische fenomenen waarvan veel sporen door te tijd verdwenen zijn.”
Door verschillende, lange perioden van uitdroging is een derde van het meer verloren gegaan. Verdamping zorgde ervoor dat het water extreem zout en giftig was en daardoor onvruchtbaar, met als gevolg dat het leven er uitstierf. Het centrale bekken van het vroegere Paretethysmeer is nu de Zwarte Zee.
Bronnen: Scientific Reports, Universiteit Utrecht