Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De Nobelprijs voor Geneeskunde gaat naar twee wetenschappers die microRNA hebben ontdekt. Deze moleculen spelen een cruciale rol in de ontwikkeling en het functioneren van organismen.
Eiwitten zijn de bouwstenen van ons lichaam, ze spelen in alle processen een belangrijke rol, bijvoorbeeld in het immuunsysteem, het absorberen van voedingsstoffen en het samentrekken van spieren. Het bouwplan voor al die onmisbare eiwitten ligt opgeslagen in genen in het DNA. Iedere cel heeft dezelfde genen en dus ook precies dezelfde bouwplannen. Toch hebben verschillende celtypes, zoals spier- en zenuwcellen, heel andere eigenschappen. Hoe werkt dat?
Het antwoord is genregulatie. Dit proces zorgt ervoor dat cellen alleen de relevante bouwplannen (genen) kunnen selecteren, waardoor alleen de juiste eiwitten worden gemaakt. De Amerikanen Victor Ambros en Gary Ruvkun hebben ontdekt dat microRNA, erg kleine RNA-moleculen, een cruciale rol spelen in die genregulatie. De twee wetenschappers kregen maandagochtend te horen dat ze daarvoor op 10 december de Nobelprijs voor Geneeskunde in ontvangst mogen nemen.
Lees ook:
Wat is microRNA?
Om van DNA naar eiwit te komen, is een tussenstap nodig. Het hele DNA is namelijk veel te lang om langs de ‘eiwitfabrieken’ te sturen. Daarom kopiëren cellen alleen de genen die de bouwplannen voor de benodigde eiwitten bevatten. Deze kopieën heten messenger RNA (mRNA).
In 1960 hadden wetenschappers al ontdekt dat bepaalde moleculen, zogenoemde transcriptiefactoren, aan het DNA binden en zo reguleren welke genen omgezet kunnen worden in mRNA. Zo worden alleen de juiste eiwitten gemaakt. Wetenschappers dachten dat daarmee de enige (belangrijke) vorm van genregulatie was ontrafeld. Maar in 1993 ontdekten Ambros en Ruvkun microRNA.
MicroRNA-moleculen zijn kleine stukjes RNA die geen bouwplan voor een eiwit bevatten. De Nobelprijswinnaars waren de eersten die deze moleculen ontdekten en uitvogelden dat ze een rol spelen in de genregulatie. MicroRNA kan namelijk binden aan mRNA en zo voorkomen dat die gebruikt kunnen worden om eiwitten te maken.
Auto-immuunziektes en kanker
Inmiddels weten we dat microRNA-moleculen enorm belangrijke functies vervullen. Als ze door mutaties niet normaal functioneren, gaat er namelijk van alles mis: van gehoorverlies tot skeletaandoeningen en van auto-immuunziektes tot kanker.
Omdat de ontdekking van microRNA een compleet nieuwe dimensie van genregulatie onthulde én omdat de moleculen een essentiële rol spelen in de ontwikkeling en het functioneren van organismen, vond het Nobelcomité dat Ambros en Ruvkun de Nobelprijs voor Geneeskunde verdienden.
Deze week worden ook de winnaars van de andere Nobelprijzen bekendgemaakt: op dinsdag voor Natuurkunde, op woensdag voor Scheikunde, op donderdag voor Literatuur en op vrijdag voor de Vrede. Maandag 14 oktober wordt de Prijs voor Economie bekendgemaakt, hoewel dit geen echte Nobelprijs is. Op 10 december, de sterfdag van naamgever Alfred Nobel, worden de prijzen officieel uitgereikt.
Bron: Nobelprize.org