Vanochtend is bekendgemaakt dat de Nobelprijs voor de natuurkunde van 2017 gaat naar Weiss, Barish en Thorne voor hun observaties naar zwaartekrachtgolven. 

“This year’s price is about a discovery that shook the world.” Met deze woorden werden de drie gelukkige winnaars van de Nobelprijs voor de natuurkunde van 2017 bekendgemaakt. De Amerikanen Rainer Weiss, Barry C. Barish en Kip S. Thorne mogen zich vanaf vandaag Nobelprijswinnaars noemen. Ze ontvangen de prestigieuze prijs voor hun onderzoek naar gravitatiegolven.

LIGO

Op 14 september 2015 werden er voor het eerst gravitatiegolven waargenomen. Deze golven, die honderd jaar eerder al door Albert Einstein waren voorspeld, waren afkomstig van een botsing tussen twee zwarte gaten. De botsing had 1,3 miljard jaar geleden plaatsgevonden, en de zwaartekrachtgolven waren door de LIGO-detector in Amerika opgevangen. Ook al waren die signalen erg zwak, ze beloofden toen al een revolutie in de astrofysica.

Zowel Weiss, als Barish en Thorne waren onmisbaar in het opzetten van het LIGO-project en leverden het eerste directe bewijs voor het ontstaan van de zwaartekrachtgolven. Al in de jaren 70 waren Thorne en Weiss ervan overtuigd dat gravitatiegolven konden worden waargenomen, ondanks veel kritiek van anderen. Weiss had al een detector ontworpen, een laser-based interferometer, om dit te bewijzen.

Uiteindelijk kostte het nog een aantal jaren voordat het LIGO-project uiteindelijk was gerealiseerd. Barish was hierin onmisbaar, aangezien deze wetenschapper en leider het project compleet maakte. Hij breidde de onderzoeksgroep van slechts 40 wetenschappers uit naar een internationale samenwerking met meer dan duizend deelnemers uit ruim 20 landen.

In de prijzen gevallen

Voor Selma de Mink (Universiteit van Amsterdam) kwam het niet als een verrassing dat deze heren de Nobelprijs ontvangen. “We hadden eigenlijk stiekem vorig jaar al gehoopt dat het zou gebeuren, maar dat was te vroeg na de ontdekking. Het is zo’n baanbrekende revolutionaire ontdekking dat het voor iedereen duidelijk was dat het een Nobelprijs zou opleveren.”

Ook Diederik Roest (Rijksuniversiteit Groningen) is niet verrast door de Nobelprijswinnaars. “Dit trio heeft lang geleden ingezien dat de laatste cruciale voorspelling van de algemene relativiteitstheorie van Einstein in een experiment getoetst kan worden. In de daarop volgende decennia zijn de detectoren steeds preciezer geworden, en dit heeft uiteindelijk geleid tot de fantastische ontdekking van de zwaartekrachtgolven, precies zoals Einstein honderd jaar geleden al voorspeld had.”

Er is, volgens de Mink, wel een nadeel aan de Nobelprijs. “Wat niet eerlijk is aan deze prijs, is dat het maar aan drie personen maximaal gegeven kan worden. Maar zo werkt de wetenschap niet. Veel mensen hebben meegewerkt aan het experiment en aan de directe detectie. Dit was een van de vele voorbeelden van team work. Het is erg zonde en onterecht dat de regels van het Nobelcomité geen prijzen voor teams toestaan.”

De winnaars krijgen een bedrag van 940.000 euro die over hen wordt verdeeld. Zo krijgt Weiss een helft en moeten Barish en Thorne samen de andere helft delen. Gefeliciteerd, heren!

5 feitjes

Wist je dat…

• de Nobelprijs voor de natuurkunde 110 keer is uitgereikt tussen 1901 en 2016?
• de prestigieuze prijs 47 keer is uitgereikt aan slechts één laureaat?
• slechts twee vrouwen tot nu toe deze prijs hebben gewonnen? In 1903 mocht Marie Curie als eerste vrouw de Nobelprijs voor de natuurkunde in ontvangst nemen. In 1963 kwam daar Maria Goeppert-Mayer bij.
• er maar één persoon is die de prijs twee keer heeft mogen ontvangen? Dat was John Bardeen. De eerste prijs ontving hij (samen met  William Shockley en Walter Brattain) in 1956 voor de uitvinding van de transistor. De tweede award kreeg Bardeen in 1972 (samen met Leon Cooper en Robert Schrieffer) voor de theoretische verklaring van supergeleiding.
• de jongste laureaat voor de Nobelprijs van de natuurkunde slechts 25 jaar was? Lawrence Bragg ontving in 1915 deze prijs samen met zijn vader William Henry Bragg.

Bron: Persbericht Nobelprize.org (pdf)

Lees ook: Einsteins relativiteitstheorie opnieuw bevestigd

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!