Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Voor het ontwikkelen van ‘een ingenieuze tool om moleculen te bouwen’ mogen Benjamin List en David MacMillan de Nobelprijs voor de scheikunde in ontvangst nemen.
Dankzij katalysatoren kunnen chemici de snelheid van een chemische reactie beïnvloeden. Belangrijk hierbij is dat het verantwoordelijke stofje, de katalysator, zelf niet verbruikt wordt.
Lange tijd dachten wetenschappers dat er twee soorten katalysatoren bestonden: metalen en enzymen. Maar de Duitse scheikundige Benjamin List en de Schotse chemicus David MacMillan ontdekten onafhankelijk van elkaar een derde type: de zogeheten asymmetrische organokatalyse waarbij gebruik wordt gemaakt van kleine moleculen, zoals waterstof, koolstof of zwavel.
Voor die ontdekking delen List en MacMillan de Nobelprijs voor Scheikunde. Daarmee gaat een bedrag gemoeid van 10 miljoen Zweedse kronen, bijna een miljoen euro. De ontdekking heeft een grote impact gehad op het farmaceutisch onderzoek, en heeft de chemie groener gemaakt, aldus het Nobelcomité.
Lees ook:
- Nobelprijs scheikunde naar bedenkers van DNA-schaar (2020)
- Nobelprijs scheikunde naar lithium-ion-accu (2019)
Organokatalyse
De in Frankfurt am Main geboren Benjamin List vroeg zich af of er echt een complex enzym nodig was om een katalysator te krijgen. In zijn laboratorium testte hij of het aminozuur proline, opgebouwd uit onder meer koolstof- en stikstofatomen, de snelheid van een chemische reactie kon beïnvloeden. Het werkte.
Ondertussen werkte de Schotse David MacMillan aan een zelfde soort onderzoek. Hij werkte daarvoor met metaalkatalysatoren, maar die zijn kwetsbaar voor onder andere vocht. De scheikundige vroeg zich af of hij een duurzamer type katalysator kon ontwikkelen met behulp van eenvoudige organische moleculen. Ook dat werkte. De twee heren publiceerden kort na elkaar in 2000 hun ontdekking.
Groenere chemie
De ontdekking van de organische katalyse klinkt als een abstracte, maar heeft veel implicaties gehad voor de chemische industrie. Organische katalysatoren zijn een stuk beter voor het milieu en goedkoper te produceren. Bovendien zijn veel productieprocessen – denk aan het ontwikkelen van bepaalde medicijnen – er veel efficiënter mee geworden.
Bron: Nobelprize.org