De aarde warmt op, maar hoeveel precies? Dat is lastig nauwkeurig te schatten. Gelukkig kunnen moleculen uit het verre verleden een handje helpen. Maar die chemische fossielen brengen verontrustend nieuws: het kan héél warm worden.

Sinds er industrie bestaat, is de concentratie koolstofdioxide (CO2) in de lucht enorm gestegen. Er is weinig twijfel meer dat de aarde daardoor opwarmt. Hoeveel, dat probeert het intergouvernementele klimaatpanel IPCC zo goed mogelijk te voorspellen. De concentratie CO2 in de lucht is nu ongeveer 400 deeltjes per miljoen (parts per million ‒ ppm), anderhalf keer zoveel als vóór de industriële revolutie. Wanneer de CO2-concentratie nogmaals verdubbelt ‒ en als we niets doen gebeurt dat ook ‒ dan is de aarde tegen die tijd 2 tot 4,5 graad Celsius warmer dan nu. Bij die laatste temperatuurstijging smelt de Groenlandse ijskap af.

Toch zijn deze schattingen misschien niet betrouwbaar. Dat zegt Jaap Sinninghe Damsté, hoogleraar moleculaire paleontologie aan de Universiteit Utrecht. De IPCC-schattingen zijn doorgaans gebaseerd op prehistorische luchtbelletjes die in poolijs gevangen zitten en gaan maximaal 1 miljoen jaar terug, want ouder poolijs is er niet. In die periode is het CO2-gehalte niet één keer zo hoog geweest als nu. Schattingen daaruit zeggen daarom te weinig over wat ons te wachten staat. “In mijn optiek is het belangrijk om verder terug te gaan in de tijd”, zegt Sinninghe Damsté. “Maar dan heb je andere methoden nodig hebt om de temperatuur en het CO2-gehalte te reconstrueren.” En die zijn er.

Bij een van die methoden worden moleculen uit fossiele resten van planten en microben uit prehistorische tijdperken geanalyseerd. Zulke chemische fossielen kunnen namelijk iets vertellen over de omstandigheden waaronder die organismen leefden, zoals de omgevingstemperatuur en luchtsamenstelling. Binnen een nieuwe Nederlandse samenwerking van klimaatgeleerden, de Netherlands Earth System Science Center (NESSC), gaan Sinninghe Damsté en collega’s met chemische fossielen onderzoeken hoe het klimaat tientallen of zelfs honderden miljoenen jaren geleden was. Die gegevens kunnen ze gebruiken voor betere klimaatvoorspellingen. Volgens de hoogleraar wijzen de data er nu al op dat het veel heter kan worden dan het IPCC voorspelt.

Dit is het begin van een artikel te vinden in KIJK 9/2015. Dit nummer ligt in de winkel van 20 augustus tot en met 16 september.

Meer informatie:

• Kennislink: Chemische fossielen als klimaatverklikkers
• De Groene Amsterdammer: Puzzelen met de prehistorie

Tekst: Bastienne Wentzel

Beeld: SPL/ANP