Na eeuwen aan nieuwe inzichten over het brein lijkt de neurowetenschap in een impasse geraakt. De hersenen zitten zó ingewikkeld in elkaar, dat onderzoekers een eureka-inzicht nodig hebben om het brein te begrijpen. Lastig, want dat heeft tot nu toe nog niemand gekregen.

Het zou routine moeten zijn. Laat een muis rondsnuffelen en meet wat de hersencellen in het breingebied voor reuk uitspoken. Bij een vleugje citroen vuren de cellen op de ene manier. Bij een bloemgeur zijn weer andere neuronen actief. En bij een lavendelgeur doen ze weer iets anders. Een neurowetenschapper ziet dan aan de ‘code’ wat de muis ruikt. Maar toen Carl Schoonover en Andrew Fink van de Columbia-universiteit dit experiment in 2021 een maand lang volhielden, ontdekten ze iets geks: na enkele weken doet geen enkele hersencel meer hetzelfde. De code, als-ie al bestaat, is onherkenbaar door elkaar geklutst.

Een van de hoekstenen uit de neurowetenschappen staat daarmee op losse schroeven. Want hersenonderzoekers hoopten dat ze met genoeg metingen uiteindelijk zouden kunnen ontcijferen wat hersencellen precies doen. Dat dat niet zomaar lukt is tekenend voor allerlei problemen waar het vakgebied mee kampt, constateert Matthew Cobb, historicus aan de universiteit van Manchester, die de geschiedenis van de neurowetenschappen op een rijtje heeft gezet. “Ondanks enorme vooruitgang hebben we geen duidelijk idee hoe miljarden, miljoenen, duizenden of zelfs maar tientallen neuronen samenwerken om hersenactiviteit te produceren”, schrijft hij in zijn boek The Idea of The Brain.

De neurowetenschap is stuurloos, als je het Cobb vraagt. En ook Romain Brette, hoogleraar theoretische neurowetenschappen aan het Franse onderzoeksinstituut INSERM in Parijs, ziet breinonderzoek eerder ingewikkelder dan duidelijker worden. “Ik worstel al jaren met de vraag waar we heen moeten”, zegt hij ietwat gefrustreerd via een videogesprek. “Ik denk dat te weinig mensen met deze vraag bezig zijn.” Francesco Battaglia, hoogleraar neuronale geheugennetwerken aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, zoekt ook een koers. “Het is niet iets wat je veel in de media leest, maar we hebben er in onze werkgroep laatst nog een bijeenkomst over gehad: waar ligt de weg vooruit?”

Dit is het begin van het artikel ‘Wie begrijpt het brein nog?’ te vinden in KIJK 4/2022. Deze editie ligt in de winkels vanaf 17 maart tot en met 13 april.

Meer informatie:

• Behavioral and Brain Sciences: Is coding a relevant metaphor for the brain?
• The Atlantic: Neuroscientists Have Discovered a Phenomenon That They Can’t Explain
• The New York Times: An Odyssey Through the Brain, Illuminated by a Rainbow
• KIJK: Eerste opname van een stervend mensenbrein
• KIJK: Migraine: hoe ver is de wetenschap?

Tekst: Ronald Veldhuizen

Beeld: Charles O’Rear/Corbis/Getty Images | Bewerking: Bert van den Broek/Toros Art

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!