Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Nederlands onderzoek behoort tot de wereldtop. Daarom laat KIJK-redacteur Laurien Onderwater je in deze rubriek elke maand kennismaken met een wetenschapper van eigen bodem. Deze keer: Claudia Vinke wil weten hoe en wanneer gedragsproblemen in honden ontstaan.
Als je niet weet wat het beroep van Claudia Vinke is, wordt dat wel duidelijk zodra je haar kantoor binnenstapt. Meteen rechts staat een kast met boeken over wolven- en hondenroedels en hondengedrag. Aan een andere kast hangt een ansichtkaart van een mopshond met een mensengebit en op de planken boven haar bureau liggen naast nog meer boeken ook hondenknuffels en Kong-speeltjes (overbekend onder hondeneigenaren).
Lees ook van Onderwater Ondervraagt:
Inderdaad, Vinke is een hondengedragsdeskundige. Ze was pas zes jaar oud toen ze al zeker wist dat ze later met dieren wilde werken en ze verslond boeken van bekende gedragsbiologen als Maarten ’t Hart. Na haar middelbareschooltijd ging Vinke gedragsbiologie studeren aan de Universiteit Utrecht. Daar kreeg ze les van onder andere Jan van Hooff, een van ’s lands bekendste primatologen. Na haar afstuderen werkte ze aan de Universiteit Leiden aan een project op verzoek van het ministerie van Justitie over de legale en illegale handel van exotische diersoorten. Maar al snel keerde de bioloog terug naar Utrecht, waar ze inmiddels alweer 27 jaar onderzoek doet naar hondengedrag aan de faculteit Diergeneeskunde.
Broodfokkers
Waarom honden? “Ze hebben een prachtige sociale organisatie en communiceren heel duidelijk met elkaar”, vertelt Vinke. “Niet verbaal zoals mensen dat doen, maar met subtiele lichaamshoudingen en mimiek. Dat maakt die communicatie voor mij lastiger om te interpreteren, maar ook uitdagend.”
Vinke en haar team beginnen hun onderzoek meestal met objectief observeren en beschrijven wat een hond precies doet. Hoe staan de oren en wat is de stand van de staart? “Vervolgens ga je nadenken over wat dat zou kunnen betekenen in een situatie. Een bepaalde stand van de staart kan in context X een andere betekenis hebben dan in context Y.” Honden kwispelen bijvoorbeeld anders als ze hun baasje zien dan wanneer ze voor een wildvreemde staan.
‘Met uiterlijkheden zitten we flink te klooien, maar gedragsmatig maken we er ook een potje van’
Nu wil de gedragsbioloog vooral weten hoe bepaald gedrag zich ontwikkelt in honden en hoe gedragsafwijkingen kunnen ontstaan. “Ik ben met name geïnteresseerd in de eerste levensfase, want daar is nog te weinig over bekend. Ik wil antwoord kunnen geven op de vraag hoe de binding tussen moeder en pup verloopt en welke factoren nog meer van belang zijn voor de socialisatie (de gewenning aan mensen, andere dieren en omgevingsprikkels, red.). We weten bijvoorbeeld al dat als de moeder-kindbinding goed is gegaan, daar een beter gesocialiseerde hond uit voortkomt. Zo breng je uiteindelijk honden in onze maatschappij die daar beter kunnen functioneren. Maar wanneer verloopt die binding dan goed? Als we dat weten, kunnen we fokkers adviseren over hoe ze hun pups het beste kunnen socialiseren.”
Tegelijkertijd voelt het soms als water naar de zee dragen, bekent ze, als je ziet hoeveel broodfokkers er nog actief zijn in ons land. “Die geven helemaal niks om goede socialisatie van hun pups en zijn ook niet ontvankelijk voor onze kennis. Maar ik blijf volhouden, hoor.”
Erkende hondenfokkers staan meestal wel open voor Vinke en haar onderzoek. Zo heeft ze bij verschillende fokkers camera’s boven puppynesten mogen hangen, zodat ze de teef en haar jonkies kan observeren. Daarbij let de gedragsbioloog er vooral op hoe de moeder ze verzorgt. Likt ze de pups geregeld of duwt ze hen weg? En besteedt ze aan elk hondje evenveel aandacht?
Vervolgonderzoeken bestaan uit het monitoren van de ontwikkeling van de pups naar volwassen honden. “Nu zijn we daar net mee begonnen bij een klein cluster, maar uiteindelijk willen we deze aanpak verder uitrollen en liefst ook zoveel mogelijk rassen includeren.” Een schrijnend voorbeeld: teven van rassen die voor hondengevechten zijn gefokt, kunnen soms al na enkele weken hun moederplicht verzaken, doordat de vechtlust het dan overneemt van het zorgende instinct. Ze gaat dan agressief gedrag naar de pups vertonen. Je kunt je voorstellen dat dat het gedrag van de jonge honden niet ten goede komt. “Met uiterlijkheden zitten we flink te klooien – denk aan honden met te korte snuiten – maar gedragsmatig maken we er ook een potje van.”
Coronahonden
Naast het verrichten van onderzoek werkt Vinke een dag per week in de gedragskliniek van de Universiteit Utrecht waar honden, katten en papegaaien – de drie populairste huisdiersoorten – naartoe kunnen worden gebracht. Het team bestaat naast gedragsbiologen uit dierenartsen, een diergedragstherapeut en een psycholoog. “Dankzij die verschillende specialismes kunnen we alle aspecten van het gedragsprobleem bestuderen en een goede diagnose stellen.”
De laatste tijd herleidt Vinke veel gedragsproblemen tot de coronapandemie. “Mensen die tijdens de lockdown een pup hebben aangeschaft, ervaren nu de gevolgen van een minder goed gesocialiseerde hond, doordat ze hem toen niet hebben kunnen laten wennen aan ander gezelschap. We mochten natuurlijk geen visite ontvangen, konden niet naar de markt of naar cafés, en dat heeft zijn weerslag op de socialisatie. Die honden zijn angstiger en sommige vertonen zelfs agressie richting alles wat onbekend is.” Gelukkig zijn de meeste honden nog wel bij te sturen, maar het succes hangt af van het ras en hoe de relatie tussen de hond en zijn eigenaar is. Ook dat is voor Vinke een uitdaging die ze graag aangaat. “Ik zie elke casus als een prachtige diagnostische puzzel die ik elke keer weer mag leggen.”
Deze aflevering van Onderwater Ondervraagt staat ook in KIJK 3/2023.