Voor het eerst zien wetenschappers dat een wild dier een plant met medicinale eigenschappen gebruikt om een wond te behandelen.

Wetenschappers zagen hoe een wilde mannelijke Sumatraanse orang-oetan op bladeren van een liaan kauwde en vervolgens op een wond op zijn wang smeerde. Die plant wordt in de traditionele geneeskunde gebruikt om wonden en aandoeningen zoals dysenterie, diabetes malaria te behandelen. Volgens de onderzoekers is het de eerste waarnemingen van een wild dier dat een wond behandelt met een plant, dat schrijven ze in vakblad Scientific Reports.

Lees ook:

• Filmpje: ‘Chimpansee behandelt wond met insecten’
• ‘Woordenschat orang-oetans verandert door samenzijn’

Orang-oetan kreeg geen infectie

Isabelle Laumer en collega’s observeerden de mannelijke orang-oetan – die ze Rakus hebben genoemd – in juni 2022 in het Gunung Leuser National Park in Indonesië. Het viel hen op de Rakus een wond op zijn rechterwang had. Hoe hij die had opgelopen is niet bekend, maar ze vermoeden na een gevecht met een soortgenoot.

Even later zagen ze hoe Rakus op een liaan (Fibraurea tinctoria) kauwde en de vloeistof die daarbij vrijkwam op zijn wond aanbracht. Dit proces duurde zo’n zeven minuten. Vervolgens bedekte hij zijn wond volledig met de gekauwde bladeren.

Eerder onderzoek heeft al uitgewezen dat Fibraurea tinctoria antibacteriële, ontstekingsremmende en schimmelwerende eigenschappen heeft. En dat blijkt in het voordeel van de orang-oetan te hebben gewerkt, in de dagen na de behandeling is de wond namelijk niet geïnfecteerd geraakt. Binnen vijf dagen was hij gesloten en na een maand volledig genezen.

Opzettelijke behandeling

Doordat Rakus herhaaldelijk plantaardig materiaal op zijn wond aanbracht, en niet op andere lichaamsdelen, is het volgens de onderzoekers aannemelijk dat hij zijn gezichtswond opzettelijk met de liaanbladeren behandelde.

Isabelle Laumer en collega’s weten niet of dit de eerste keer was dat Rakus een wond behandelde of dat hij het heeft geleerd van andere orang-oetans. Ze hebben het gedrag in ieder geval niet gezien bij andere individuen in het gebied. Maar dat kan ook komen doordat ze zelden gewonde orang-oetans tegenkwamen.  

‘Bijzondere waarneming’

“Ik vind dit een erg bijzondere ontdekking, want dit is de eerste waarneming van het directe gebruik van een plant op een wond door mensapen”, laat primatoloog Serge Wich aan KIJK weten. Hoewel het nog niet helemaal zeker is, vindt hij het aannemelijk dat de orang-oetan de plant inderdaad als medicijn gebruikte. “Orang-oetans eten deze liaan niet vaak en het aanbrengen van het plantensap op de wond lijkt erg gericht op het tegengaan van een eventuele infectie of op zijn minst om de pijn te verzachten.”

“Dit soort observaties zullen zeldzaam blijven omdat orang-oetans met een verse wond nu eenmaal niet vaak worden gevolgd door onderzoekers. Dat geeft gelijk aan hoe bijzonder deze waarneming is.”

Dierenartsen

Zelfmedicatie komt in het dierenrijk overigens vaker voor. Van meerdere apen is bijvoorbeeld bekend dat ze bladeren doorslikken zonder erop te kauwen. Dit zou een medicinale functie hebben, voornamelijk het bestrijden van parasieten. Ook eten ze soms planten die weinig voedingsstoffen bevatten, maar wel rijk zijn aan antibacteriële of ontstekingsremmende stoffen.

Er zijn echter slechts enkele gevallen van wondbehandeling bekend. Wich noemt als voorbeeld chimpansees en gorilla’s die planten met medicinale eigenschappen eten en vervolgens hun wonden likken. En in 2022 kwam een studie naar buiten die meldde dat chimpansees wonden van zichzelf en anderen behandelen met insecten. Welke insecten en wat precies het nut daarvan is, is nog niet bekend.

Bron: Scientific Reports

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!