Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Tumoren kwamen ook in de Egyptische oudheid voor. Artsen deden mogelijk zelfs pogingen ze te verwijderen, zo laat een schedel zien.
De oude Egyptenaren waren hun tijd aardig vooruit in de geneeskunde. Doordat ze hun doden mummificeerden, vergaarden ze veel anatomische kennis. Dat hielp ziektes te beschrijven, traumaongelukken te behandelen, protheses te zetten en gaatjes in kiezen te vullen. Ze deden zelfs pogingen tot het behandelen van kanker, zo lijkt onderzoek bij schedels uit te wijzen, gepubliceerd in Frontiers in Medicine.
Lees ook:
- Deze wearable meet tumoren op
- Het kankervaccin lijkt een stapje dichterbij
- Eerste gezichtstumor bij dinosaurus ontdekt
Laesies
Het onderzoeksteam, van onder meer de Universiteit van Tübingen, is een project gestart naar het voorkomen en de behandeling van kanker in de oudheid. Als onderdeel daarvan bekeken ze twee Egyptische schedels onder de microscoop.
Schedel 236 (zie foto boven dit artikel) was afkomstig van een man tussen de 30 en 35 jaar, die ergens tussen 4700 en 4350 jaar geleden leefde. De Egyptenaar had het niet getroffen; er bevonden zich maar liefst 30 beschadigingen, of laesies, op de schedel. De laesies moeten zijn veroorzaakt door tumoren.
Kankeroperatie
Een van de gezwellen was zo’n 5 centimeter. Rondom de plek van de uitstulping bleken, tot de verrassing van de onderzoekers, snijsporen te zien (zie foto hieronder). Die zijn waarschijnlijk afkomstig van een scherp metalen instrument.
Betekent dit dat een Egyptische arts een poging heeft gedaan de tumor operatief te verwijderen? Dat kan heel goed kunnen, denken de onderzoekers. Maar niet uit te sluiten is dat het snijwerk pas na de dood van de patiënt plaatsvond. Om op die manier te leren over hersenkanker.
Scherp wapen
Ook schedel E270, die van een minstens 50-jarige vrouw was die 2500 jaar geleden heeft geleed, vertoont tekenen van hersentumoren. Bij haar was geen poging gedaan tot verwijdering ervan; wellicht omdat ze al op leeftijd was.
De vrouw had meer meegemaakt in haar leven, want haar schedel vertoonde ook twee laesies die zijn veroorzaakt door gewelddadige incidenten. In ieder geval één ervan werd veroorzaakt door een scherp wapen, zoals een mes of zwaard.
Oorlog?
Het is ongebruikelijk dat vrouwen zulke verwondingen vertonen. Het geeft te denken. Vocht deze vrouw in een oorlog? Zo ja, dan roept dat volgens de onderzoekers interessante vragen op over de rol van vrouwen in conflicten.
Overigens zijn de twee beschadigingen op de schedel van de vrouw wel netjes geheeld. Dat geeft aan dat artsen het goed hebben behandeld en dat die behandeling mogelijk haar leven heeft gered. Om vervolgens jaren later te bezwijken aan kanker.
Geschriften
“Dit onderzoek bevestigt het beeld dat kanker als ziekte in het oude Egypte niet zeldzaam was”, geeft Daniel Soliman, egyptoloog en conservator collectie Egypte en Nubië in het Rijksmuseum van Oudheden, aan. “Zo is er een geschrift bekend van circa 3600 jaar oud die verhaalt over een gezwel in borsten bij vrouwen, wat waarschijnlijk borstkanker was. Hiervoor hadden de artsen geen behandeling.”
Hij vervolgt: “Een ander deel van de papyrus gaat over andere gezwellen, waarbij staat aangegeven hoe de arts ze met verschillende soorten gereedschappen, verhit, en onverhit, kon verwijderen. Dat sluit goed aan bij de snijsporen die deze onderzoekers vonden in schedel 236. Hoewel het jammer is dat je hier niet zeker weet of het ging om een chirurgische ingreep of een post mortem-onderzoek.”
Treurig
Dankzij de studie komen we meer te weten over de medische kennis van de oude Egyptenaren, stelt Soliman verder. “Maar jammer vind ik altijd dat je met die soort onderzoek vaak vergeet dat het hier wel gaat om de schedels van mensen van vlees en bloed. Het is treurig dat hun namen en levensverhaal niet zijn overgeleverd. Daardoor weten we ook niet in welke context de mogelijke behandelingen hebben plaatsgevonden. Hebben we hier te maken met de allerrijksten van Egypte, van soldaten, of bijvoorbeeld boeren? Ik denk dat we voor toekomstig onderzoek vooral moeten kijken naar de overblijfselen waar meer over bekend is.”
Bronnen: Frontiers in Medicine, Frontiers via EurekAlert!
Beeld: Tondini, Isidro, Camarós, 2024.