Plattegronden van enorme vallen in de woestijn laten zien hoe jagers duizenden jaren geleden op een slimme manier dieren vingen.
Op een grote steen in de woestijn van Jordanië vonden archeologen een gedetailleerde plattegrond van een enorm bouwwerk. De prehistorische blauwdruk is zo’n 9000 jaar oud en is verrassend genoeg op schaal. Restanten van het bijbehorende bouwwerk zijn ongeveer 2,5 kilometer verderop aangetroffen. Dat schrijven Franse en Duitse archeologen in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE.
Lees ook:
Dierenput
Tot voor kort kwamen de oudst bekende, realistische bouwplannen van de eerste geletterde beschavingen in Mesopotamië en het Oude Egypte, ongeveer 5100 jaar geleden. Deze nieuwe vondst van 9000 jaar oud laat dus zien dat prehistorische mensen al veel eerder plattegronden maakten dan gedacht.
De tekening uit Jordanië is een plattegrond van een ‘woestijnvlieger’, een megabouwwerk dat waarschijnlijk werd gebruikt om op grote schaal dieren te kunnen vangen. Deze vliegers bestonden uit een lange gang van honderden meters tot soms wel 5 kilometer lang. Zo’n gang leidde naar een stervormige binnenplaats met een oppervlakte van ongeveer een hectare (100×100 meter). Aan de punten zaten gaten van 4 meter diep waarin de dieren vermoedelijk werden gevangen. Woestijnvliegers zijn de oudst bekende bouwwerken met zo’n grote omvang.
De door de archeologen gevonden tekening is uitgekerfd in een grote steen van 80 centimeter lang, 32 centimeter breed en 92 kilogram zwaar. De plattegrond is te zien in de afbeelding hieronder:
Intelligentie vereist
In de regio waar de steen is gevonden, zijn duizenden restanten van woestijnvliegers te vinden. Door satellietbeelden van die vliegers te vergelijken met de tekening, konden de archeologen de plattegrond matchen met vliegerrestanten op zo’n 2,5 kilometer afstand.
De tekening kwam erg goed overeen met het echte bouwwerk en was zelfs op schaal. Omdat het bouwwerk zo groot was, kon je het vanaf de grond niet in zijn geheel zien. Dat maakt het erg moeilijk om er een realistische tekening op schaal van te maken. Het vertalen van zulke grote driedimensionale structuren naar een klein, tweedimensionaal plan (of andersom) vereist dus een uitstekend ruimtelijk inzicht. Deze tekening toont daarom volgens de archeologen aan dat mensen 9000 jaar geleden intelligenter waren dan gedacht.
Tijdens hun onderzoek kwamen de archeologen nog een plattegrond van een woestijnvlieger tegen in het nabijgelegen Saudi-Arabië. Deze was ook gedetailleerd en op schaal. De kaart was wel iets minder oud: naar schatting 8000 jaar.
Waar werden de tekeningen voor gebruikt?
Waar de prehistorische blauwdrukken precies voor dienden, is volgens de archeologen nog niet duidelijk. Het zou kunnen dat ze daadwerkelijk werden gebruikt om de constructie van de woestijnvliegers te plannen. Maar de tekeningen houden, ondanks hun rijke hoeveelheid details, geen rekening met heuvels en onregelmatigheden in het terrein. Daardoor is het moeilijk om de plattegronden echt te gebruiken voor de bouw van een vlieger. Daarom hebben de archeologen ook twee andere hypotheses.
Het is volgens hen waarschijnlijker dat de tekeningen werden gebruikt om jaagplannen voor te bereiden. De kaarten zouden dan dienen als communicatiemiddel om de positie van jagers aan te geven en hun acties te coördineren. Verder is het ook mogelijk dat jagers de tekeningen maakten om hun kennis te demonstreren en door te geven.
Bronnen: PLOS ONE, Uni Freiburg