Proefkonijn (o.), (fig.) persoon die (voorwerp dat) men gebruikt om zekere werkwijze te proberen: ik heb niet veel zin om als proefkonijn te dienen.
Het voorbeeld uit de Dikke van Dale is nogal een eufemisme in het geval van de proefkonijnen dat een paar weken geleden het nieuws haalde. De Franse krant Le Parisien had de hand weten te leggen op een ontluisterend en geheim defensierapport. Daaruit stond beschreven hoe Frankrijk in de jaren ’50 en ’60 militairen als menselijk proefkonijn inzette bij atoomtests in de Sahara in de toenmalige kolonie Algerije. Het doel, zo stelt het rapport, was ondermeer: ‘de studie naar de fysieke gevolgen van atoomwapens op de mens’.
En voor je weet hoe schadelijk iets is, moet je het inderdaad eerst testen. Maar de manier waarop de mannen richting stralingsbron ge-eh…bonjourd werden, maakt wel duidelijk dat het gevaar ervan wel degelijk al bekend was. Want ‘tot elke prijs’ moest onderzoek gedaan worden naar De Bom, en dat, zo stelt het rapport, was belangrijker dan individuele mensenlevens. “Onzin,” reageerde de Franse minister van defensie Hervé Morin toen de krant hem met het verslag confronteerde, “de radioactieve doseringen waaraan de militairen tijdens tests zijn blootgesteld waren minimaal.”
In tegenstelling tot Morin, liegt het rapport er niet om. Zodra er een atoombom tot ontploffing was gebracht, moesten de soldaten zich als de wiedeweerga richting plaats van inslag begeven: tot op zo’n 275 meter van de stralingsbron. Soms slechts gehuld in een T-shirtje en een onderbroek. Maar eerlijk is eerlijk, Frankrijk stond hierin niet alleen. Ook de Verenigde Staten gebruikten soldaten als guinea pigs, schrijft KIJK-journalist André Kesseler in zijn reportage ‘Atoombommen in de achtertuin’ (KIJK 4/2010, pagina 72). Als je je bedenkt dat artsen altijd om het hoekje verdwijnen als ze een röntgenfoto van je moeten maken om op jaarbasis maar niet te veel straling op te lopen, laat het zich raden dat meerdere militaire oefeningen praktisch bovenop de plek van inslag op z’n zachtst gezegd niet gezond voor je kunnen zijn.
Nu is het tegenwoordig in om te zeggen dat we iets ‘met de kennis van nu in het verleden nooit hadden gedaan’, maar hier zit toch duidelijk een nucleair luchtje aan…