Onze politieke voorkeur zouden we voor een groot deel hebben geërfd van oermensen, aldus een psycholoog. Columnist en mythbuster Ronald Veldhuizen heeft daar zijn bedenkingen bij.
Waarom, waarom, wáárom? Dat is de vraag na elke verkiezingsuitslag. En dus ook afgelopen november, toen mensen wilden begrijpen hoe de PVV liefst 37 zetels haalde. Verklaringen te over natuurlijk, maar één sprong er wat mij betreft enorm uit: rechtse mensen zouden evolutionair anders in elkaar zitten dan linkse mensen, aldus psycholoog Jonathan Haidt, van wie een interview op NEMO Kennislink nu ineens op social media de ronde doet. Oermenspolitiek dus.
Meer Columns van Ronald Veldhuizen:
Geen enkel bewijs
Volgens Haidt evolueerden oermensen vijf verschillende emoties en waarden die nu beter aansluiten bij het hokje ‘links’ of het hokje ‘rechts’. Elk mens heeft ze alle vijf uit de oertijd geërfd, volgens Haidt, maar de optelsom pakt bij de een rechts en bij de ander links uit. Die emotiegevoeligheid zit zo diep ingebakken dat emotioneel verschillende kiezers moeilijker van elkaars standpunten te overtuigen zijn. Maar ja. Oertijdverhalen doortrekken naar nu is altijd riskant. Ook hier.
Om te beginnen is er geen logische manier denkbaar waarop mensen in de oertijd genen doorgaven aan hun kinderen die ze intuïtief gevoeliger maakte voor PVV- of GroenLinks-emoties. Een voorbeeld: volgens Haidt evolueerde het ‘rechtse’ begrip loyaliteit doordat loyale en dappere mannen vaker terugkeerden van oorlogen en vrouwen het liefst kinderen van zulke bewonderenswaardige bikkels wensten. Dat is een behoorlijke aanname waarvoor geen enkel archeologisch bewijs bestaat.
Tweelingen
Er zitten nog meer gaten in het verhaal. Als mensen genetische aanleg hebben voor linkse of rechtse emoties, moet zo’n eigenschap vaker te zien zijn bij eeneiige tweelingen, die qua DNA immers veel op elkaar lijken. Precies dat zocht de politicoloog Kevin Smith van de Universiteit van Nebraska uit bij tweelingen in Australië en de VS, maar hij kwam het effect niet tegen. Ander herhaalonderzoek treft nog vooral wisselende resultaten: in de ene studie blijkt loyaliteit toch een beetje erfelijk, in de andere juist niet en scoort zorgzaamheid goed bij bepaalde tweelingen. Zolang er geen consistent verhaal uit komt, geloof ik er niet zo in.
Sowieso komen we met de hele oermenspolitiek geen steek verder. Linkse partijen hebben de PVV-stemmers niet weten te overtuigen, zoveel is zeker. Emoties spelen een rol in de verkiezingen. Maar kom: dat heeft ook te maken met hoe graag we bepaalde kandidaten mogen en andere factoren die politicologen hier momenteel uitpluizen. Elk land is ook weer anders, en alle verkiezingen zijn weer anders. Daar zijn geen oertijdverhalen voor nodig.
Deze column is ook te lezen in KIJK 2/2024.
Tekst: Ronald Veldhuizen
Beeld: ANP / Hollandse Hoogte / Venema Media