Aan de hand van een opmerkelijk complete schedel reconstrueren onderzoekers hoe Australopithecus anamensis eruit moet hebben gezien.

De Afar-regio in Ethiopië is een geliefd plekje voor paleontologen. Het staat namelijk bekend als brongebied voor fossielen van mensachtigen. In deze regio werden bijvoorbeeld de eerste resten van een Australopithecus afarensis gevonden – beter bekend als Lucy.

De Ethiopische paleoantropoloog Yohannes Haile-Selassie en zijn team stuitten in 2016 ook op een bijzonder fossiel in de Afar-regio. Het ging om een opmerkelijk compleet schedel van de Australopithecus anamensis, de oudst bekende Australopithecus en de voorouder – zo wordt door veel wetenschappers aangenomen – van Australopithecus afarensis. Na een uitvoerige analyse hebben de onderzoekers hun bevindingen nu gepubliceerd in Nature.

Eureka

Het eerste stuk van de schedel dat werd gevonden, betrof de bovenkaak. Bij het uitspitten van de rest van het gebied troffen de onderzoekers meer schedeldelen aan. “Ik kon mijn ogen niet geloven toen ik de rest van de schedel zag”, zegt Haile-Selassie. “Het was een eureka-moment en een droom die uitkwam.”

Gezichtsreconstructie van Australopithecus anamensis. De mensachtige was zo’n anderhalve meter lang, bijzonder harig en liep al op twee benen. © Matt Crow/Cleveland Museum of Natural History

Aan de hand van mineralen in vulkanische gesteentelagen in de buurt van de vindplaats van de (vermoedelijk mannelijke) schedel schatten de onderzoekers de ouderdom van het fossiel op 3,8 miljoen jaar. En dat is bijzonder, want resten van Australopithecus anamensis dateerden tot nu toe van 4,2 tot 3,9 miljoen jaar geleden.

Een voorhoofdsbotje dat dateert van 3,9 miljoen jaar geleden en al eerder werd gevonden in de regio schrijven de wetenschappers in Nature toe aan Australopithecus afarensis. “In dit onderzoek wordt dan ook geconcludeerd dat de nieuwe schedel erop wijst dat de twee Australopithecus-soorten – waarvan werd aangenomen dat ze elkaar in de tijd opvolgden – ten minste 100.000 jaar gelijktijdig geleefd moeten hebben, en niet geleidelijk in elkaar zijn overgegaan”, mailt paleontoloog Dennis Voeten (Universiteit van Uppsala).

Vraagtekens

Paleontoloog Nico van Straalen (Vrije Universiteit) vraagt zich dan wel af wat de ecologische verschillen zijn geweest tussen A. anamensis en A. afarensis: “Als het twee soorten waren die tegelijkertijd in dezelfde regio hebben geleefd, wat veroorzaakte dan hun reproductieve scheiding (waardoor nieuwe soorten ontstaan, red.)?”, zegt Van Straalen. “Aten ze iets anders of hadden ze een verschillend habitatgebruik? En zijn zulke verschillen groot genoeg voor een splitsing in twee of meer soorten?”

Lars van den Hoek Ostende, paleontoloog bij het Naturalis Biodiversity Center, laat ook weten dat het artikel vragen oproept. “Er is bijvoorbeeld de eeuwige vraag van de dateringen. Een oppervlaktevondst die op basis van een nabijgelegen aslaag wordt bestudeerd, is twijfelachtig. Het is roeien met de riemen die je hebt”, geeft Van den Hoek Ostende aan. “Maar de wetenschappers geven zelf al aan dat de geologie nog nader moet worden bestudeerd.” Ook geeft de paleontoloog aan nog altijd wat te twijfelen over het toeschrijven van het voorhoofdsbotje aan A. afarensis.

Van den Hoek Ostende vervolgt: “Maar er is altijd wel wat te zeuren. Als puntje bij paaltje komt, heb je een vondst die ons een heel eind verder op weg helpt en heel wat vragen oproept voor verder onderzoek. Wat kun je nog meer wensen als wetenschapper?”

Bronnen: Nature (1), Nature (2), Cleveland Museum of Natural History via EurekAlert!

Beeld: Dale Omori/Cleveland Museum of Natural History

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!