Er waren tal van geniale kunstenaars en wetenschappers die kampten met psychische eigenaardigheden. KIJK zet er tien voor je op een rijtje.

Kunstenaar Vincent van Gogh, bioloog Charles Darwin en wetenschapper Isaac Newton. Het zijn stuk voor stuk geniën die met mentale en/of ontwikkelingsproblemen kampten. KIJK licht tien historische geniale personen uit die (soms even) de weg kwijt waren.

1) Abraham Lincoln

Met zijn opvallende borstelige wenkbrauwen, statige baard en prominente jukbeenderen herken je Abraham Lincoln uit duizenden foto’s. Hij was de zestiende president van Amerika, maar wordt vaak beschouwd als de grootste president ooit.

Wat misschien niet zo bekend is, is dat de befaamde Lincoln heel zijn leven met zware depressies kampte. Veel mensen kennen hem als een opgewekte man, maar dit veranderde compleet na het verlies van enkele dierbaren. In 1835 raakte Lincoln in zware depressie na het overlijden van zijn eerste liefde Ann Rutledge. Een tweede periode van depressiviteit volgde in de winter van 1840. Er wordt gespeculeerd dat Lincoln in deze tijd ‘blue mass‘-pillen slikte om de pijn te verzachten, maar dit is nooit bewezen.

2) Ludwig van Beethoven

Wie kent de klassieke muziek van Ludwig van Beethoven niet? De Duitse componist heeft heel wat grote stukken op zijn naam staan zoals Für Elise, Beethovens Negende Symfonie en de Pianosonate nr. 14. Beethoven had echter niet de meest makkelijke jeugd. Hij groeide op in een arm gezin met een dronkenlap als vader.

Later in zijn leven had Beethoven last van psychische problemen als woedeaanvallen en depressies. Vermoedelijk had hij ook te kampen met een bipolaire stoornis. Met muziek als uitingsmiddel van zijn persoonlijke gevoelens, componeerde de musicus krachtige, ontroerende stukken vol emotie.

3) Edvard Munch

Het bekendste schilderij van kunstenaar Edvard Munch is De Schreeuw. Het figuur op de voorgrond dat een wanhopige kreet slaakt, spreekt boekdelen. Een inspiratiebron voor het werk van Munch was zijn eigen verdriet, pijn en angst die hij overhield aan het overlijden van naasten. Zo overleed zijn vader aan tuberculose toen hij pas vijf jaar oud was. En ook zijn moeder en zus verloor hij al op jonge leeftijd. De angst en geestelijke onrust die hem bleven achtervolgen, kregen vorm op het doek, waarbij thema’s als dood, angst en obsessie de boventoon voerden.

4) Michelangelo

Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simon, bekend als Michelangelo, was één van de grootste Italiaanse kunstenaars uit het renaissance-tijdperk. Een bekend schilderwerk is de schepping van Adam. Toch was hij veel bekender en invloedrijker als beeldhouwer, in dienst van de Paus. Zo creëerde hij de David en de Pietà.

Volgens bronnen uit zijn tijd bleek dat Michelangelo niet zo makkelijk was in de omgang, zo werd hij omschreven als egocentrisch en gevoelloos. Het maken en behouden van vriendschappen was ook niet zijn beste kwaliteit. Er wordt gedacht dat de kunstenaar een vorm van autisme had: het aspergersyndroom. Zijn genialiteit, buitengewone talent en extreme toewijding voor kunst zouden hier ook ten grondslag aan kunnen liggen, maar dat is giswerk.

5) Charles Darwin

De bekende bioloog en historicus Charles Darwin deed de wetenschapswereld op zijn grondvesten schudden met de komst van zijn evolutietheorie. Met de Beagle reisde hij de wereld rond waar hij het gedrag en de soortvorming van planten en dieren bestudeerde en beschreef.

Jarenlang had het genie last van destijds onbegrijpelijke kwalen: hartkloppingen, kortademigheid en buikpijn. Pas later is vastgesteld dat hij leed aan een paniekstoornis. Daarnaast had Darwin ook last van pleinvrees, waardoor hij uren voordat hij openbaar zijn zegje moest doen zich compleet beroerd voelde.

6) Winston Churchill

Winston Churchill was een belangrijk Brits politicus van de conservatieve partij en premier van Engeland tussen 1940 tot 1945 en van 1951 tot 1955. Tijdens zijn regie had Churchill regelmatig last van depressiviteit. In periodes van depressie kwam hij weinig buiten de deur en verloor hij alle interesse. Vanwege deze wisselvalligheid twijfelden veel mensen of hij wel geschikt was voor het leiderschap. Toch wist Churchill de juiste belangrijke beslissingen te nemen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zo richtte hij in 1940 de SOE-eenheid (Special Operations Executive) op, een geheime dienst die geheimagenten uitzond naar Nazi-landen, om hier te spioneren en te saboteren.

7) Vaslav Nijinsky

De in Kiev geboren Rus Vaslav Nijinsky was een bekende balletdanser en succesvol choreograaf. Hij trad op in klassieke balletstukken als Giselle, Het Zwanenmeer en The Sleeping Beauty. In de loop van zijn carrière kreeg de danser last van psychische problemen. Wanneer Nijinky’s vrouw hem bij de psychiater brengt in 1919 wordt snel duidelijk dat hij lijdt aan paranoïde schizofrenie. In de jaren die volgden, kampte Nijinsky regelmatig met lange manische periodes. Een effectieve behandeling bestond toen nog niet. Hij heeft na zijn diagnose dan ook nooit meer kunnen dansen.

8) Isaac Newton

Genie Isaac Newton was van alle markten thuis. Zo was hij niet alleen natuurkundige, maar ook filosoof, wiskundige, sterrenkundige, theoloog en alchemist. Newton kampte eveneens met mentale problemen die tegenwoordig als manisch-depressief zouden zijn omschreven. In 1693 legde Newton abrupt zijn wetenschappelijk werk neer. De natuurkundige kreeg een zenuwinzinking waarvan de oorzaak onduidelijk was. Vermoedelijk speelde zijn fascinatie voor alchemie een rol; jarenlang experimenteerde hij met toxische stoffen en liep hierdoor een kwikvergiftiging op.

9) Vincent van Gogh

Ook ‘onze eigen’ Vincent van Gogh had last van psychische problemen. Zo sneed hij in een opwelling zijn oor af en heeft hij zich laten opnemen in een psychiatrische kliniek. In tijden van psychoses schilderde van Gogh niet, maar in de periodes tussen de wanen was hij productiever dan ooit. In het jaar voordat de kunstenaar zelfmoord pleegde, schilderde hij maar liefst 150 kunstwerken, waaronder De Sterrennacht (1889) en De Amandelbloesem (1890). De invloeden van zijn ziekte op zijn kunstwerken zijn duidelijk zichtbaar.

10) John Nash

Amerikaans wiskundig genie John Forbes Nash heeft zijn roem te danken aan het uitvinden van de speltheorie, die een belangrijke toepassing kreeg in de economie. Samen met Reinhard Selten en John Harsanyi ontving hij hiervoor de prestigieuze Nobelprijs voor de Economie in 1994.

Rond zijn 30ste levensjaar kreeg Nash echter te maken met paranoïde schizofrenie en werd hij opgenomen in het ziekenhuis. Ruim dertig jaar verstreken voordat Nash weer redelijk zijn oude zelf was en zijn belangstelling voor wiskunde weer langzaam begon terug te keren.

Bronnen: ntvg, npofocus, Dr. Robert Hatch, Sir Isaac Newton, (1998), History Collection, Trouw, Historiek, The conversation, de Volkskrant, NRC, de Morgen, dbnl, the Atlantic, theatherencyclopedie