Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Iedereen weet dat turbulentie een vliegtuig flink kan laten schudden. Maar wat is eigenlijk de oorzaak daarvan? En krijgen we in de toekomst meer turbulentie?
Tijdens turbulentie schudt het vliegtuig alle kanten op. Losse objecten vliegen door de cabine en in heftige gevallen worden ook passagiers die geen gordel om hebben uit hun stoel gelanceerd. Iedereen kent het fenomeen, maar wat veroorzaakt het eigenlijk?
Lees ook:
- Vijf bizarre (en recente) incidenten in de luchtvaart
- Kan blikseminslag een passagiersvliegtuig laten neerstorten?
Wat is turbulentie?
De boosdoener van turbulentie tijdens het vliegen is onstuimige lucht. Net als water kent de lucht allerlei stromingen en wervelingen. Die hebben allemaal een eigen richting en windsterkte en komen op alle hoogtes voor. Als je ooit hebt gezien hoe opstijgende rook bij een kampvuur of schoorsteen steeds meer uiteenvalt in ongeordende wervelingen, heb je turbulentie gezien.
Vliegtuigen hebben er last van als de luchtstroom plotseling verandert. Je kunt het vergelijken met schepen die over een ruige zee varen.
Tijdens de vlucht kan turbulentie door verschillende processen worden veroorzaakt. Hieronder vier van de meest voorkomende.
Door warme lucht
Overdag verwarmt de zon de aarde, waarna er warme lucht opstijgt. Hoog in de lucht neemt die de plaats in van koelere lucht, die daardoor gaat dalen. Deze tegengestelde verticale luchtstromingen kunnen het vliegtuig heen-en-weer laten schudden. Dit heet thermische turbulentie.
Doordat een zandvlakte bijvoorbeeld sneller opwarmt dan een grasvlakte, zijn er ook verschillen in de snelheid van de stijgende lucht. Resultaat: nog meer onstuimigheid.
Vooral in en rond onweerswolken zijn er veel krachtige verticale luchtstromingen. Piloten proberen deze dan ook zo veel mogelijk te ontwijken.
Door straalstromen
Turbulentie kan ook ontstaan door straalstromen (jetstreams). Dit zijn relatief smalle ‘windrivieren’ op grote hoogte die flinke windsnelheden hebben – tot ruim 300 kilometer per uur. Waaien die winden de juiste kant op, dan liften luchtvaartmaatschappijen daar graag op mee. Als ze de verkeerde kant op waaien, moeten piloten ze juist zoveel mogelijk vermijden.
Door hoge- en lagedrukgebieden veranderen straalstromen soms van richting; ze maken een soort bocht, en dat gaat gepaard met turbulentie. Winden rondom de straalstromen hebben bovendien vaak andere richtingen, snelheden en temperaturen, waardoor ook daar onstuimige lucht ontstaat.
Wetenschappers verwachten dat straalstromen door klimaatverandering steeds krachtiger en daarmee onstuimiger worden. Reizigers kunnen daardoor steeds meer en heftigere turbulentie verwachten.
Door bergen
Ook bergen veroorzaken turbulentie. Als een harde wind tegen een berg aanwaait, wordt die luchtstroom omhooggeduwd. Er ontstaat dan een soort golfbeweging die zelfs op grote hoogte nog te voelen is. In de meteorologie heet dit een mountain wave.
In de zee breken golven als ze bij de kust komen. Op een vergelijkbare manier kunnen ook deze mountain waves breken, en daarbij ontstaan chaotische windstromingen en wervelingen. Nog meer ingrediënten voor turbulentie dus.
Door vliegtuigen
Vliegtuigen zijn zelf ook een oorzaak van turbulentie. Weer kunnen we hiervoor een vergelijking maken met schepen, die laten namelijk ook golven en stromingen achter. Bij vliegtuigen gebeurt hetzelfde, alleen (meestal) onzichtbaar. Vanwege deze zogenoemde wake turbulence mogen vliegtuigen dan ook niet te dicht op elkaar vliegen.
Is turbulentie gevaarlijk?
Niemand vindt turbulentie fijn, piloten proberen het dan ook zo veel mogelijk te vermijden. Het fenomeen is soms met het oog vanuit de cockpit te zien of wordt opgepikt door de weerradar. Dit lukt vooral als er wolken zijn die de verschillende luchtstromingen zichtbaar maken. Maar wolken zijn er lang niet altijd, piloten worden daarom regelmatig verrast door clear air turbulence.
Nou kan dat zeer oncomfortabel zijn, maar meestal is het niet gevaarlijk. Vliegtuigen zijn er namelijk op gebouwd om zelfs de heftigste turbulentie te weerstaan.
Toch gebeuren er soms ongelukken, maar die hebben weinig met het toestel zelf te maken. Meestal gaat het om passagiers die geen gordel om hebben en daardoor met hun hoofd tegen het dak aan knallen. Omdat turbulentie niet altijd te voorspellen is, is het dan ook verstandig om altijd een gordel te gebruiken – ook als het lampje niet brandt.
Beeld: Pone Pluck/Getty Images