Paradijsvogels weten wel hoe ze aantrekkelijk voor de dag moeten komen. Met veren die extreem zwart zijn.
“Super black is the new black”, dachten verschillende soorten paradijsvogels. Alleen doen zij dat volgens onderzoekers juist om het andere geslacht aan te trekken en zich voort te planten. Hun veren zijn namelijk zó zwart dat het wel 99,95% van het licht kan absorberen. Dat is zo donker dat je ogen zich niet kunnen focussen op het oppervlak, waardoor het eruit kan zien als een vage, zwarte holte in de ruimte: een soort optische illusie.
Ribbels
In het onderzoek naar deze zwarte kleur zijn gewone zwarte veren van een zangvogel vergeleken met de veren van de paradijsvogels. Onderzoekers hebben heel diep ingezoomd en vonden iets opmerkelijks: de normale veer was helemaal plat, terwijl de veer van de paradijsvogel er complex uitzag.
De veer bevat microscopisch kleine structuren: een soort ribbels of haakjes. Een deel van het licht dat erop valt, blijft ‘haken’ en kan niet meer terug. Dat deel wordt geabsorbeerd en dit proces herhaalt zich. Elke keer als het licht ‘terug omhoog’ wil, wordt het tegengehouden, totdat bijna al het licht is geabsorbeerd. Het is in principe het tegenovergestelde effect van een spiegel.
Links een normale zwarte veer en rechts die van een paradijsvogel. (Dakota McCoy)
Opvallen
Dat mannelijke vogels pronken met hun felle kleuren tijdens een paringsdans is bekend. Maar lichtabsorptie, en daarmee de zwarte ‘kleur’, is net zo belangrijk voor de paradijsvogels. Op het eerste gezicht zou je denken dat donkere kleuren werken als camouflage, zodat ze zich kunnen verbergen op donkere plekken, maar hier gaat het juist om het opvallen.
“Toch kan je de truc van de paradijsvogel geen optische illusie noemen”, vindt Casper van der Kooi, onderzoeker op de afdeling ecologie en evolutie aan de universiteit van Lausanne in Zwitserland. “Ik associeer dat met een fata morgana en dat is het niet. Door het diepe zwart komen de felle kleuren er nóg beter uit. Het contrast wordt groter, waar het allemaal om draait.”
Wanneer een mannelijke paradijsvogel een vrouwtje versiert, zorgt hij ervoor dat hij met zijn zwarte veren de rest van haar zicht afsluit. Ze kan dan alleen nog de felle kleuren zien die nu extra opvallen en bijna glimmen.
Evolutie
Uiteraard kiezen de vrouwen mannetjes uit om mee te paren die het meest opvallen en het mooist zijn. Aangezien de felle kleuren de meeste aandacht trekken naast een diep zwarte kleur heeft evolutie ervoor gezorgd dat deze kleur steeds donkerder werd.
“In tegenstelling tot wat veel mensen denken, kan evolutie ontzettend snel gaan”, zegt Van der Kooi, “Dit kan de reden zijn dat het ‘nu pas’ is ontdekt bij paradijsvogels. De diep zwarte kleur is bij vlinders, zoals de Papilio, namelijk al jaren bekend.”
Toepassing
Ook mensen zouden deze zwarte kleur goed kunnen toepassen. Bijvoorbeeld in zonnepanelen, telescopen of als camouflage van militaire voertuigen. Momenteel bestaat er al een chemische substantie genaamd Vantablack. Deze substantie absorbeert zelfs 99.965% van het licht. Voor het maken hiervan is alleen wel een temperatuur van bijna 400˚C nodig, terwijl de paradijsvogels dit kunstje op lichaamstemperatuur doen.
Voortaan zeggen we dan maar niet meer dat iets zo zwart is als een raaf, maar zo zwart als een mannelijke paradijsvogel.
In onderstaand filmpje zie je de paradijsvogel in actie:
Bronnen: Popular Mechanics, Science Alert, The Atlantic, Nature Communications
Beeld: The Atlantic
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier