Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Wetenschappers hebben ontdekt waardoor de vacht van ijsberen niet bevriest, zelfs niet na een duik in ijskoud water.
IJsberen zijn dusdanig goed geïsoleerd dat ze op beelden van warmtecamera’s bijna niet opvallen. Dat betekent dat de buitenste laag van hun vacht ongeveer even koud is als de omgeving, dus vaak onder het vriespunt. Toch is de vacht van ijsberen nooit bevroren, zelfs niet nadat ze een duik nemen in het ijskoude water van de noordpool. Andere landdieren in koude regio’s hebben hier juist wel last van, zoals muskusossen en bebaarde poolreizigers. Hoe zit dat?
Een internationale groep wetenschappers denkt het antwoord te hebben, dat melden ze in het tijdschrift Science Advances.
Lees ook:
- Nederlandse start-up wil extra poolijs maken in strijd tegen klimaatverandering
- Dit zijn de mooiste foto’s volgens 75.000 natuurliefhebbers
IJsberen schudden ijs van zich af
De onderzoekers verzamelden enkele monsters van ijsberenvacht op Spitsbergen en vergeleken die met menselijke haren. Het viel toen op dat de kracht die nodig was om ijs van de ijsberenharen te verwijderen vier keer zo klein was als voor mensenharen. IJsberen kunnen dus vrij makkelijk het ijs van zich afschudden.
Dat gedrag is eerder al geobserveerd. Nadat ijsberen uit het water komen, schudden ze net als honden hun vacht. Het meeste water is dan weg. Vervolgens rollen ze door de sneeuw, vermoedelijk om de laatste restjes water te laten bevriezen, wat ze dan makkelijk als ijs van zich af kunnen schudden.
IJsberen hebben andere talg
De ijswerende eigenschap is te danken aan een vettige laag die over de haren zit, ontdekten de onderzoekers. Na het wassen van de vacht bleef ijs namelijk wel plakken. De vetlaag, bekend als talg, wordt uitgescheiden door klieren die verbonden zijn met haarzakjes.
Mensen hebben ook talg, waarom bevriest ons haar dan wel? Volgens de onderzoekers zit in de talg van ijsberen geen squaleen, wat wij en veel andere dieren wel hebben. Bovendien zaten er enkele ongewone vetzuren in. Die zijn mogelijk uniek voor ijsberen, maar dat durven de wetenschappers niet met zekerheid te zeggen.
Quantumchemische berekeningen voorspellen dat water en ijs moeilijk blijven plakken aan de vetzuren, terwijl dat bij squaleen juist erg goed lukt. Dit bewijst volgens de onderzoekers dat de bijzondere talgsamenstelling zorgt voor de ijswerende eigenschap van ijsberenvacht.
Alternatief voor PFAS?
En die eigenschap is erg nuttig. IJsberen liggen soms op zee-ijs muisstil naast een gat, wachtend op zeehonden die komen ademhalen. Soms duiken ze hun prooi achterna. Met hun achterpoten duwen ze zich vooruit en glijden ze het water in. Hoe minder ijs aan hun vacht hangt, hoe minder geluid ze maken en hoe sneller en stiller hun duik is.
Inwoners van het noordpoolgebied, zoals de Inuit, maken al eeuwen gebruik van de ijswerende eigenschappen van ijsberenvacht. Jagers bevestigen bijvoorbeeld vacht onder hun laarzen als ze dieren besluipen, zo vermijden ze het knisperende geluid dat een met ijs of sneeuw bedekte schoenzool maakt. En door de vacht onder de poten van krukken te binden, vriezen die niet vast aan de sneeuw.
De onderzoekers denken nu na over andere toepassingen van de talg. Ski’s en snowboards hebben een laag van PFAS aan de onderkant om te voorkomen dat er ijs en sneeuw aan blijft plakken. Maar die stoffen breken zeer moeilijk af en zijn erg schadelijk voor het milieu. Misschien dat ijsberentalg een duurzaam alternatief kan zijn.
Bronnen: Science Advances, Trinity College Dublin via EurekAlert!, New Scientist