Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Nu echt vastgesteld: bepaalde reptielen worden heel oud en verouderen maar langzaam. Mogelijk komt dat door hun harde pantser, stellen onderzoekers.
Jonathan de Seychellenreuzenschildpad vierde begin dit jaar zijn 190ste verjaardag. Hij is daarmee officieel het oudste nog levende landdier op aarde. Het oudje van zeker 200 kilogram verkeert nog in blakende gezondheid, aldus zijn verzorger op St. Helen Island, 1600 kilometer voor de kust van Afrika. Daarmee is Jonathan zeker niet de enige. Een internationaal onderzoeksteam, onder leiding van de Pennsylvania Stage University, constateert in Science vandaag dat veel reptielen en amfibieën een vertraagde veroudering hebben.
Lees ook:
Verouderingssnelheid
Er is veel anekdotisch bewijs – zoals het hierboven genoemde nieuws – dat schildpadden en andere koudbloedige dieren lang leven zonder al te veel aftakeling, maar een grootscheepse wetenschappelijke analyse ontbrak nog. De onderzoekers bekeken gegevens verzameld van 77 reptielen en amfibieën in 107 wilde populaties, die waren gevangen, getagd en weer vrijgelaten. Het ging daarbij om informatie over leeftijd en verouderingssnelheid.
Met verouderingssnelheid wordt de kans op sterven in een bepaald levensjaar bedoeld. Bij een vrouw is dat bijvoorbeeld 1 op de 2500 bij tien jaar. Dit neemt toe tot 1 op de 24 bij tachtig jaar oud. Dit is voor ons heel normaal. Je takelt tenslotte af naarmate je lichaam meer lentes heeft meegemaakt.
Externe en interne mortaliteit
Uit het onderzoek bleek dat 75 procent van de onderzochte koudbloedige dieren extreem langzaam verouderd. De kans op sterven bij tien jaar was dan nagenoeg hetzelfde als bij tachtig jaar. De zwarte dikkopschildpad maakte het zelfs helemaal bont: die had een negatieve verouderingssnelheid. De kans op doodgaan is bij deze soort lager naarmate hij ouder wordt.
Een bijzondere ontdekking, maar hoe te verklaren? Daarvoor moeten we eerst kort in de theorieën duiken die het verouderingsproces beschrijven. “Om heel oud te worden is het belangrijk om te zorgen dat je niet wordt opgegeten”, vertelt David van Bodegom, verouderingsexpert van de Universiteit Leiden. “Dit heet externe mortaliteit; gevaar om te sterven van buiten. Een schild, stekels en gif zijn allemaal kenmerken die je helpen beschermen hiertegen.”
Daarnaast bestaat er volgens hem nog interne mortaliteit. “Dit is het proces van veroudering waarbij het lichaam slijt doordat je het gebruikt. Dit hangt af van hoe goed je je lijf kunt repareren.”
Celreparatie
Die laatste theorie zou prima kunnen verklaren waarom reptielen en amfibieën het langer uithouden. Juist omdat ze koudbloedig zijn (waarbij ze de temperatuur van hun omgeving aannemen), sparen ze energie. Energie die ze weer kunnen steken in celreparatie. Toch lijken de uitkomsten van de analyse er volgens het onderzoeksteam op te duiden dat er geen bewijs is voor deze hypothese. Ze stellen dat, omdat de verouderingssnelheid nogal varieert tussen de onderzochte dieren; sommige verouderen inderdaad flink langzamer dan de mens, maar een aantal zat er ook juist flink boven.
Van externe mortaliteit lijkt volgens het onderzoeksteam dan juist weer wél sprake. Veel reptielen bezitten een hard schild of pantser en sommige amfibieën zijn giftig. Dat helpt hen langer te overleven en daarmee te leven.
Net zo oud als Jonathan?
De conclusie dat maar één van de theorieën het bij het juiste eind heeft vindt Van Bodegom vreemd. “De snelheid van veroudering komt mijns inziens evolutionair tot stand door ál deze mechanismen. Niet elk dier met een schild is ook langzaam verouderend. Net als niet elk intelligent dier langlevend is, denk bijvoorbeeld aan de octopus.” De analyse zelf vind hij wel goed uitgevoerd.
Wat ook de oorzaak is van de langzamere veroudering in bepaalde reptielen en amfibieën, interessant is het zondermeer. Mogelijk kan de kennis bijvoorbeeld bijdragen aan het beter begrijpen van het ouder worden bij mensen. Wie weet vinden we dan wel manieren om ooit nog eens net zo oud te worden als de 190-jarige schildpad Jonathan?
Bronnen: Science, Penn State University via EurekAlert!, University of Southern Denmark via EurekAlert!, AAAS via EurekAlert!
Beeld: Schildpad Jonathan met zijn verzorger Joe Hollins op St. Helena Island. © Tina Lucy