Een bijzonder acrobatische konijnensoort helpt onderzoekers bij het uitdokteren van de  mechanismen achter voortbeweging.

Net als de grote oren, lijkt het gehup van konijnen onlosmakelijk met de beestjes verbonden te zijn. Maar niet alle konijnen maken de aandoenlijke sprongetjes. Zo gooien de zogenaamde sauteur d’Alfort-konijnen als ze een beetje vaart krijgen hun achterpootjes omhoog en lopen ze dus – ietwat bizar – rond op hun voorpoten.

Een team Zweedse en Portugese onderzoekers heeft achterhaald waarom de soort zich voor zijn voortbeweging ‘beperkt’ tot de acrobatische handstand. Het verantwoordelijke gen zou ook een rol kunnen spelen bij de tred van andere zoogdieren, zo schrijft het team in PLOS Genetics.

Lees ook: Arend grijpt een vos die een konijn heeft gevangen

‘Hupsenderwijs’

Het bijzondere loopje van de zeldzame, gedomesticeerde sauteur d’Alfort-konijnen is geen keuze. De soort is wandelend niet echt van andere konijnen te onderscheiden, maar valt door de mand als de snelheid van zijn tred toeneemt. Waar andere konijnen, maar ook hazen, kangoeroes en een handvol andere knaagdieren, dan van lopen overgaan in het karakteristieke huppen, kunnen de d’Alforts dit simpelweg niet.

De reden daarvoor, vermoedde men al langer, is een genmutatie. Die maakt dat de konijnen niet in staat zijn de complexe tweepotige hupbeweging, ook wel saltatorische voortbeweging genoemd, te maken. Het gebrek aan coördinatie van hun ledematen uit zich in een soort handstand: ze buigen hun achterpoten te veel en op het verkeerde moment.

Ruggenmerg

Maar welk gen precies verantwoordelijk was, wist men nog niet. Daarom zoomde het team achter de nieuwe studie in op het DNA van de soort. Genetische analysen onthulden dat de ‘gedwongen handstand’ zeer waarschijnlijk het gevolg is van een mutatie in het RORB-gen. Dit gen is essentieel voor de vorming van de neuronen in het ruggenmerg die de linker- en rechterhelft van het lichaam linken. De slechte werking van die neuronen bij de d’Alforts zorgt voor de eerder genoemde coördinatieproblemen.

Door de sauteur d’Alfort-konijnen met wel huppend ras te fokken, wisten de onderzoekers vast te stellen dat het gaat om een recessieve eigenschap. Wil ‘het loopje’ tot uiting komen, dan moet zowel het RORB-gen van moeder- als van vaderkonijn de mutatie bevatten. Konijntjes met slechts één afwijkende kopie kunnen wél huppen.

Complex

Voortbeweging is complex – een ingewikkeld samenspel van onder meer botten en spieren. RORB is dan ook niet het enige gen dat een rol speelt bij voortbeweging, benadrukken de onderzoekers. Er zijn ongetwijfeld talloze genen die een subtiel effect hebben op de pas van een dier. RORB is bijzonder omdat het vooralsnog een van de weinige genen is waarbij het effect van verstoring van het gen zo’n drastisch effect heeft.

Gezien de impact van de genmutatie bij konijnen, vermoeden de onderzoekers dat RORB ook bij de voortbeweging van andere zoogdieren zeer waarschijnlijk een belangrijke rol speelt. Ook bij de mens dus – hoewel het zich bij ons ongetwijfeld niet in een semi-permanente handstand zal uiten.

Bronnen: PLOS Genetics, EurekAlert!, Science, The Guardian

Beeld: Carneiro M., et al., 2021/PLOS Genetics

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!