Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Als er weinig stuifmeel is, knabbelen hommels aan blaadje om bloemvorming te stimuleren. Maar hoe weten ze dat?
In KIJK 8/2020 valt te lezen dat hommels aan de blaadjes van een plant knabbelen als er weinig stuifmeel en nectar te vinden is. Niet als plaatsvervangende maaltijd, maar om de bloemvorming van de plant te versnellen. De bloeiperiode van de plant wordt zo door het geel-zwarte insect vervroegd. Een win-winsituatie is het gevolg: de hommel kan van de nectar snoepen en verspreidt de pollen van de plant.
Lees ook:
Actie-reactie
KIJK-lezer Jos Arbeel vraagt zich echter af hoe een hommel op voorhand weet dat dit knabbelen bloemvorming stimuleert. En andersom: hoe weet een plant dat hij bloemen moet vormen als er een insect aan zijn blaadjes knabbelt? Om maar meteen met de deur in huis te vallen: de planten en hommels hebben er geen weet van wat het andere organisme in reactie op hun eigen gedrag zal doen. Ze reageren simpelweg op een bepaalde manier op prikkels.
De wisselwerking kan bijvoorbeeld geïnitieerd zijn door een proefreactie van de hommel. “Om bloemen te vinden, gebruiken hommels de mix aan geurstoffen die bloemen verspreiden”, zegt ecoloog Quint Rusman, verbonden aan de Wageningen University. “Maar ook de bladeren geven geurstoffen af.” En een aantal van deze parfums ruikt hetzelfde als de geurstoffen die de bloemen verspreiden. “Door het voedselgebrek zouden de hommels op een geurstof af kunnen gaan die zowel door de bloemen als de bladeren wordt afgegeven, in de hoop er eten te vinden. Door in de bladeren te bijten, proeven de hommels of er iets te halen valt, maar ze weten niet dat de plant daardoor sneller gaat groeien.”
Vraatschade
Waarom de plant op zijn beurt tot bloemvorming overgaat? “Planten reageren op vraatschade van herbivore insecten, zoals rupsen, door hun bloeiperiode aan te passen”, zegt Rusman. Het zou kunnen dat de plant de bijtschade door de hommel waarneemt alsof er een rups of kever aan hem knaagt. Hij reageert er in dit geval op door zijn bloeiperiode te vervroegen.
“Deze reactie op vraatschade is eerder al geëvolueerd – in de voorouders van de plant die ook last hadden van de herbivore insecten. Eerder bloeien bleek toen de uitkomst te zijn.” De planten die hun bloemvorming vervroegden, produceerden meer zaadjes, en daarmee meer nakomelingen die dit gedrag doorgaven. “Naarmate de evolutionaire tijd verstreek, is deze reactie als het ware in de plant ingebouwd.”
Ditzelfde kan het geval zijn of worden voor het knabbelgedrag van de hommels. Als hommelkolonies hierdoor minder last hebben van voedselschaarste en daardoor meer nakomelingen produceren, wordt deze vorm van bijten evolutionair vastgelegd in de diersoort. Een hoop toevalligheden dus die uiteindelijk kunnen leiden tot een situatie die permanente voordelen voor beide partijen heeft.
Deze vraag kon je vinden in KIJK 12/2020.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl.