Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Uit nieuw onderzoek blijkt dat de Atlantische zalm (Salmo salar) ander gedrag vertoont als hij wordt blootgesteld aan het slaapmiddel clobazam. Opvallend genoeg gaat hij er sneller van zwemmen.
Medicijngebruik heeft niet alleen effect op ons eigen lichaam, maar ook op dat van dieren waar we deze planeet mee delen. In onze ontlasting bevinden zich lage concentraties van de werkzame stoffen. Die belanden vervolgens weer in het oppervlaktewater.
Een Zweedse studie heeft nu met veldonderzoek aangetoond dat het slaapmiddel clobazam effect heeft op jonge zalmen die migreren van de rivier naar de zee. Het effect was echter niet negatief, maar positief. Zo waren ze sneller door de dammen van twee waterkrachtcentrales heen.
Lees ook:
Effecten van medicijnresten
Het team, geleid door de onderzoeker Marcus Michelangeli (op de foto bovenaan), gebruikte voor hun onderzoek een zogenaamd ‘farmaceutisch implantaat’. Daarmee kun je op gecontroleerde wijze de gewenste stoffen toedienen aan vrij rondzwemmende vissen.
Het voordeel van zo’n implantaat is dat je er veldonderzoek mee kunt doen. Migratiegedrag is nu eenmaal niet te onderzoeken in een laboratorium, waardoor vragen als wat de effecten zijn van medicijnresten grotendeels onbeantwoord blijven.
In 2024 kwam een soortgelijk onderzoek uit, ook van de Zweedse Universiteit voor Agricultuur. In twee jaar tijd gaven ze 256 Atlantische zalmen zo’n implantaat. Na afloop bleek dat de medicatie in alle weefselmonsters aanwezig was. Zowel in het brein, de lever als de spieren.
Met andere woorden: we kunnen aannemen dat de medicijnresten in onze wateren worden opgenomen door de vissen.
Verandering is nooit positief
Het nieuwe onderzoek van de Zweedse universiteit richtte zich specifiek op gedragsveranderingen en migratie. Zoals gezegd leek het effect van het implantaat met clobazam op het eerste oog positief. Ze legden de tocht van de rivier naar de zee sneller af.
Toch staat het team niet te juichen bij deze conclusie. “Het is belangrijk om te onthouden dat iedere verandering in het natuurlijke gedrag en de ecologie van een soort naar verwachting bredere negatieve gevolgen zal hebben, zowel voor de soort zelf als de rest van de wilde dieren in de omgeving”, vertelt Michelangeli.
Bedreigde zalm
De Atlantische zalm heeft het ontzettend zwaar. In Nederland is geprobeerd om het dier opnieuw uit te zetten, maar die poging is volledig ingestort. Dat de soort zo bedreigd wordt, heeft meerdere oorzaken. Overbevissing is er één, maar ook vervuilde wateren en habitatverlies.
Deze studie laat zien dat dus ook de resten van medicijnen een directe invloed hebben op het migratiegedrag van de zalm. “Medicijnvervuiling is een groeiend probleem. Wereldwijd zijn er meer dan 900 verschillende stoffen in de wateren aangetroffen”, vertelt Michelangeli.
Veel stoffen zijn slecht bio-afbreekbaar, waardoor ze lang kunnen blijven bestaan. Rioolwater wordt ook niet altijd goed gefilterd. Maar daar worden wel stappen ingezet. “Door medicijnen te maken die sneller afbreken of minder schadelijk zijn na gebruik, kunnen we de milieuschade van medicijnen in de toekomst beperken.”
Bronnen: Science, Griffith University via EurekAlert!
Beeld: Michael Bertram