Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Is melk wel goed voor elk? Een team wetenschappers in Engeland zocht uit waarom sommige mensen wel tegen lactose kunnen en anderen niet.
Zo’n twee derde van de wereldbevolking is lactose-intolerant. Toch houden veel Nederlanders wel van een glas melk bij het eten. Onderzoekers van de Universiteit van Bristol en University College London onderzochten de evolutie van melkdrinkers over de hele wereld. Waarom kunnen sommigen er wel tegen en anderen niet? In het vakblad Nature geeft het team een verrassend antwoord.
Lees ook:
Lactose-intolerantie
Melk en andere niet-gefermenteerde zuivelproducten zitten boordevol lactose. Meer dan 9000 jaar geleden kon haast niemand deze suiker verteren. In plaats daarvan bleef lactose in de dikke darm hangen waar het krampen, diarree en winderigheid veroorzaakte.
Om lactose af te breken, hebben we het enzym lactase nodig. Bijna alle baby’s produceren lactase, maar bij de meeste mensen neemt die productie snel af in de pubertijd. Toch zijn er mensen die hun leven lang lactase produceren. Deze groep bezit een genetische eigenschap die zich sinds de afgelopen 9000 jaar over de mensheid heeft verspreid: lactasepersistentie. Sindsdien genieten mensen in Europa, Zuid-Azië, het Midden-Oosten en Afrika windstil van zuivel.
Onverwachte resultaten
Om de evolutie van lactasepersistentie in kaart te brengen, stelden onderzoekers van de UCL een database samen. De archeologen onderzochten de aan- of afwezigheid van het lactasegen in het DNA van meer dan 1700 Aziatische en Europese prehistorische individuen. Het gen kwam zo’n 9000 jaar geleden voor het eerst ten tonele, maar was pas 4000 jaar later wijdverspreid in Europa.
Ondertussen stelden de onderzoekers van de Bristol’s School of Chemistry een andere database samen. De archeologen verzamelden ongeveer 7000 dierlijke vetresten van 13.181 stukken prehistorisch aardewerk. Zo wist het team waar en wanneer mensen op grote schaal melk consumeerden.
Door de twee databases met elkaar te vergelijken kwamen de onderzoekers erachter dat mensen met een lactose-intolerantie net zoveel melk consumeerden als mensen met lactasepersistentie. Een onverwachte conclusie. Tot nu toe dachten archeologen dat lactasepersisentie evolueerde omdat sommige populaties meer melk dronken dan andere. Dat blijkt dus niet waar.
Ziekte en zuivel
Toch verspreidde het lactasepersistentie-gen zich alsmaar verder. Wat was er dan wél gebeurd? George Davey Smith, professor aan de Universiteit van Bristol legt het uit in een persbericht: “Als je gezond bent en lactose-intolerant, en je drinkt toch veel melk, dan kun je ongemak ervaren. Je gaat er niet aan dood. Maar als je al ernstig ondervoed of erg ziek bent, en dan ook nog eens diarree krijgt, wordt het levensgevaarlijk.”
Wanneer oogsten mislukten raakten populaties ondervoed. Mensen moesten iets calorierijks binnenkrijgen, maar er groeide niet altijd veel eetbaars in plekken zoals het barre Noord-Europa. Dus viel de bevolking terug op zuivelproducten – precies wanneer ze dat niet moesten doen. Hetzelfde geldt voor andere populaties die te maken hadden met een guur klimaat, zoals Afrikanen of Midden-Oostenaars.
Lactose-intolerante mensen hadden simpelweg meer kans op overlijden vóór of tijdens hun reproductieve jaren, waardoor de mensen met lactasepersistentie overbleven. Volgens de onderzoekers is het dus een simpele, maar harde kwestie van natuurlijke selectie.
Sarah Schader, archeoloog aan de Universiteit van Leiden, vindt het onderzoek overtuigend: “Maar onderzoek naar biomoleculaire identificatie van oude lactasepersistentie is relatief nieuw. Meer van dit soort onderzoeken, in verschillende tijdsperioden, van over de hele wereld moeten worden gedaan om de betrokken evolutionaire selectiedruk echt te begrijpen.”
Bronnen: Nature, Eurekalert
Beeld: Pixabay