Bioloog en KIJK-columnist Ronald Veldhuizen over de opmerkelijke verbanden die worden gevonden tussen twee verschillende dingen.

In jaren waarin acteur Nicolas Cage vaker in een film speelt, verdrinken er meer mensen in het zwembad. Echt waar. Eten we meer rundvlees, dan slaat de bliksem vaker dodelijk toe. Echt. Blazen er meer tornado’s door Amerika, dan worden er ook meer mensen door een haai gebeten. Echt.

Echt? Ja, écht. Deze patronen zijn netjes bij elkaar gesprokkeld door de Amerikaanse rechtenstudent Tyler Vigen. De patronen zijn echt, maar de verbanden ertussen zijn toevallig. Tenzij je gelooft dat mensen bij het zien van Nicolas Cage suïcidaal het zwembad in springen (oké, misschien een paar), God direct straft bij dierenleed (hangt van je wereldbeeld af) en haaien uit tornado’s springen om de Amerikaanse bevolking tot kebab te reduceren (dat waren special effects hoor, in de film Sharknado).

Vigen verzamelt zulke maffe toevalligheden op zijn website en in zijn gelijknamige boekje Spurious correlations. Zijn motto: als je maar lang genoeg zoekt, kom je altijd wel een verband tegen.

Een vergelijkbaar probleem speelt ook in de wetenschap. Want ook daar geldt: zoekt en gij zult vinden. En dat gebeurt dan ook, vooral op plekken waar niets te vinden is. Het bekendste en belangrijkste voorbeeld is toch wel autismeonderzoek. Niemand begrijpt precies hoe autisme werkt, dus is het gissen naar de oorzaken. En dat is precies wat er gebeurt.

Het begint bij wetenschappers die, ongetwijfeld gemotiveerd door de beste bedoelingen én de druk om nieuwe vondsten te doen, nieuwe verbanden tussen autisme en andere zaken proberen te leggen. Als genoeg wetenschappers op die manier zoeken, heb je om de zoveel tijd automatisch een toevalstreffer – net zoals tussen de Nicolas Cage-films en zwembaddoden.

Inmiddels regent het zogenaamde treffers. Er zijn bijvoorbeeld zo ontiegelijk veel mogelijke oorzaken voor autisme gevonden, dat het gewoon nietszeggend is geworden. De ene week krijgen kinderen autisme van televisiekijken, daarna blijkt flesvoeding weer de boosdoener. Dan is het weer luchtvervuiling of allergie. Een hele grabbelton aan waarheden: kiest u maar.

Deze column verscheen ook in KIJK 11/2015.