Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Van underdogs tot heersers van de wereld: de zoogdieren zijn nu de succesvolste diergroep. Een overzicht van de lange evolutie van deze Mammalia.
360-300 miljoen jaar geleden (mjg): Carboon
De voorlopers van de protozoogdieren, de synapsiden, splitsen zich af van de reptielen, de diapsiden.
300-252 mjg: Perm
De synapsiden ontwikkelen zich tot therapsiden, waarbij de ledematen onder het lichaam zitten, in plaats van uit te steken naar de zijkant en de voorkant.
252 mjg: Perm-Trias-massa-extinctie
Tijdens deze grote uitsterving van soorten verdwijnen veel synapsiden, maar de beter aangepaste soorten overleven: de cynodonten.
252-200 mjg: Trias
De eerste voorouders van de placentadieren, buideldieren en eierleggende zoogdieren verschijnen en vinden elk een eigen leefgebied.
200-145 mjg: Jura
Protozoogdieren krijgen gespecialiseerde snijtanden en kiezen, de kaakbeentjes worden deel van het middenoor en het zogen evolueert.
145-100 mjg: begin Krijt
Diverse groepen oerzoogdieren leven zij aan zij (maar in de schaduw) van de dinosauriërs in Laurazië, een groot noordelijk continent.
100-66 mjg: einde Krijt
Veel bloemgevende planten komen op en brengen nieuwe voedselbronnen voor zoogdieren, waardoor nog meer soorten ontstaan.
66 mjg: Krijt-Paleogeen-massa-extinctie
Een grote meteoriet wordt de dinosauriërs noodlottig. De placenta- en buideldieren behoren – naast de vogels – tot het geringe aantal overlevende diersoorten.
66-56 mjg: Paleoceen
De placentadieren worden steeds groter, ontwikkelen nieuwe eetgewoontes en migreren over heel de wereld.
56 mjg: Paleoceen-Eoceen-temperatuursmaximum
Een plotseling wereldwijde opwarming zorgt voor nieuwe zoogdiergroepen, zoals de voorouders van de walvissen en olifanten en onze eigen orde: de primaten.
56-34 mjg: Eoceen
Een van de eerste primaten, Eosimias, leeft in bossen rond de evenaar in deze periode van afkoeling.
34 mjg tot nu
Er komen meer soorten hoefdieren, zoals neushoorns en herten. Primaten worden steeds groter en slimmer. Uiteindelijk komt daar het geslacht Homo uit voort, de mensachtigen.
Dit is een kader uit het artikel ‘Machtige Mammalia’ te vinden in het zomernummer van KIJK. Deze extra dikke editie ligt in de winkel vanaf 27 mei.
Meer informatie:
- Nature: Jurassic stem-mammal perinates and the origin of mammalian reproduction and growth
- Naturalis: Het ontstaan van de placenta bij zoogdieren
- KIJK: ‘Krimpen van zoogdieren had evolutionaire voordelen’
- KIJK: Slikken of stikken: voorouders zoogdieren hadden moderne tong
Tekst: Marysa van den Berg
Beeld: Mark Witton/University of Portsmouth