Vandaag is het op de kop af dertig jaar geleden dat de Hubble Space Telescope werd gelanceerd. Een mooi moment om een aantal prachtplaten – en KIJKs favorieten – van deze ruimtekijker op een rijtje te zetten.

Lees ook: Wat fotografeerde Hubble op jouw verjaardag?

Pillars of Creation

Een van de beroemdste foto’s van Hubble is de Pillars of Creation. Deze foto is favoriet van coördinerend redacteur Naomi: “In 1995 schoot de jarige Job de pilaren der creatie, die zich op zo’n 7000 lichtjaar afstand van de Aarde bevinden. In de Adelaarsnevel. Bij deze gas- en stofzuilen ontstaan veel nieuwe sterren, die de pilaren uiteindelijk de kop zullen kosten. Met hun sterke ultraviolette straling zorgen de jonge sterren er namelijk voor dat al het omringende stof en gas in de omgeving wordt weggeërodeerd. Jammer, want de pilaren zijn wat mij betreft ongelooflijk fotogeniek.”

Saturnus’ ringen

Het is lastig om je gasreus Saturnus zonder zijn ringen voor te stellen. Die ringen maken de verre planeet namelijk tot een van de meest exotisch ogende hemellichamen in het zonnestelsel.

Deze plaat is dan ook de lievelingsfoto van beeldredacteur Margriet: “Dankzij Hubble hebben we nog beter zicht op de ringen van Saturnus gekregen. Dat heeft onder andere deze prachtige foto opgeleverd, waar het hart van deze beeldredacteur sneller van gaat kloppen.”

Ultra deep field

In 2014 keek Hubble héél diep in het Universum. Het resultaat: de Hubble Ultra Deep Field, een samengestelde foto genomen met zijn Wide Field Camera 3, een infraroodcamera, waarop bijna elk lichtvlekje een compleet sterrenstelsel is.

Hoofdredacteur André: “Langzaam maar zeker ontsluiten we steeds meer de geheimen van het universum. Ruimtetelescopen als de Hubble helpen daar enorm bij, met deze plaat als één van mijn favorieten. De opname is samengesteld uit 841 foto’s van een heel klein stukje heelal en daarin zijn maar liefst 10.000 sterrenstelsels te zien. Als je daar niet stil van wordt…”

Westerlund 2

Speciaal voor zijn 25ste verjaardag gaf de NASA deze Hubble-foto vrij. We kijken hier naar het sterrencluster Westerlund 2 dat zich op 20.000 lichtjaar van de aarde bevindt in het sterrenbeeld Carina. Het cluster bestaat uit zo’n drieduizend sterren, waaronder zeer heldere, maar is toch moeilijk waar te nemen doordat hij is omringd door stof. Redacteur Laurien: “Maar geen klus lijkt te gek voor Hubble, want hij keek met zijn Wide Field Camera 3 gewoon door het stof heen en wist de sterren extreem scherp in beeld te vangen. Ik vind het zo bijzonder, bijna magisch, dat we een foto kunnen zien van iets dat zo ver van ons vandaan is. En die kleuren! Deze foto siert daarom al enige tijd mijn desktop.”

Het Antennestelsel

In 2006 maakte Hubble een prachtig kiekje van dit supersterrencluster. Het is dan ook de terechte favoriet van redactie-assistent Lysette Dammers.

“Deze twee sterrenclusters zijn al honderden miljoenen jaren (!) met elkaar in gevecht. Tijdens de initiële collisies zijn de mooie staarten gevormd en er blijven steeds nieuwe sterrenclusters (de blauwe) bij komen. Het geeft ons een gedetailleerd beeld van wat onze Melkweg te wachten staat, als het over een paar miljard jaar met het Andromedastelsel in aanvaring komt…”

Monsterstelsel UGC 2885

Maak kennis met de koning der sterrenstelsels: UGC 2885 die ondanks zijn monsterlijke afmetingen de vriendelijke of slapende reus wordt genoemd. Het lijkt namelijk alsof het stelsel al miljarden jaren rustig gedijt. 

De vriendelijke reus bevindt zich op een afstand van 232 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Perseus, en heeft een doorsnede van ruim 800.000 lichtjaar. Ter vergelijking: onze Melkweg heeft een diameter van nog geen 106.000 lichtjaar. Bovendien bevat UGC 2885 tien keer meer sterren dan het melkwegstelsel.

Galactisch duo

Sommige sterrenstelsels blijven ver uit elkaars buurt, terwijl andere gevaarlijk dicht bij elkaar komen. Van dat laatste is sprake als het aankomt op de stelsels NGC 6285 (links) en NGC 6286 (rechts), samen Arp 293 geheten, gelegen in het sterrenbeeld Draak.

De twee spiraalvormige sterrenstelsels bevinden zich op een afstand van 250 miljoen lichtjaar van de aarde en staan 130.500 lichtjaar van elkaar af. Toch zullen de kosmische buren uiteindelijk fuseren. De foto die Hubble nam, toont een vroeg stadium van deze galactische ontmoeting.

Zo’n botsing kan redelijk rustig verlopen, waarbij het ene sterrenstelsel vreedzaam de andere opslokt, of de samensmelting gaat gepaard met een hoop bombarie. In deze plaat kun je al zien hoe het linker sterrenstelsel langzaam wordt opgeslurpt door de rechter. NGC 6286 trekt slierten van gas en andere materie uit de buitenste gebieden van de schijf, waardoor NGC 6285 vervormt en vervaagt.

Sterrenlab

Hier kijken we naar LHA 120-N150, dat zich aan de rand van de Tarantulanevel (zie: foto hieronder van de Tarantulanevel) bevindt in het sterrenbeeld Goudvis. De nebula ligt op een afstand van circa 170.000 lichtjaar van de aarde en is onderdeel van de Grote Magelhaense Wolk (een buurman van onze Melkweg). De Tarantulanevel strekt zich uit over meer dan 1000 lichtjaar en is een wervelende wolk van kosmisch gas, waarvan de kern wordt verlicht door enkele van de helderste en meest massieve sterren die ooit zijn waargenomen.

Bovendien behoort de nevel tot een van de actiefste stervormende regio’s uit de Lokale Groep, wat dan weer een verzamelnaam is voor een groep van meer dan 40 sterrenstelsels waar onze eigen Melkweg ook deel van uitmaakt (volg je het nog?).

De wolk van gas en stof, evenals de vele jonge en zware sterren eromheen, vormt dan ook het perfecte laboratorium voor astronomen om de oorsprong van zware sterren te bestuderen.

Sombreronevel

Hoe NGC 4594 aan zijn naam komt, hoeven we je vast niet uit te leggen. Dit spiraalvormige sterrenstelsel bevindt zich in het sterrenbeeld Maagd en wordt door de NASA een van de meest fotogenieke stelsels genoemd. Ook dat hoeven we niet verder uit te leggen.

M-83

M83 – ook wel het Zuidelijk Windmolenstelsel genoemd – bevindt zich zo’n 15 miljoen lichtjaar (142 miljard miljard kilometer) van ons vandaan in het sterrenbeeld Hydra. Wat het stelsel bijzonder maakt, is het feit dat het een dubbele kern lijkt te hebben.

Verder vinden er relatief veel supernova’s plaats: zware sterren die aan het eind van hun leven met veel spektakel veranderen in ofwel een neutronenster, ofwel een zwart gat. In het verleden zijn er zes in M83 waargenomen, en in de gegevens die ook voor bovenstaande plaat zijn gebruikt, waren maar liefst bijna driehonderd overblijfselen van andere supernova’s te ontwaren.

Ringnevel

Het lijkt het oog van Sauron wel, deze Ringnevel die Hubble in detail op de gevoelige plaat heeft gelegd. Dit is een zogenoemde planetaire nevel. Dat wil zeggen: een gloeiende schil van gas rond een ster die aan het veranderen is in een witte dwerg.

Dankzij deze Hubble-opname hebben astronomen de 3D-vorm van de nevel kunnen bepalen. Die blijkt de vorm te hebben van een wat vervormde donut waar wij recht bovenop kijken. In het gat van de donut zit ijler gas, dat weer de vorm heeft van een rugbybal die met een van zijn punten naar ons toe wijst.