Het is een jaar geleden dat de NASA de eerste foto’s toonde die de James Webb Space Telescope van het heelal schoot. En in een jaar tijd trakteerde ’s werelds meest geavanceerde ruimtetelescoop ons op nog veel meer beelden. KIJK zet er een paar op een rijtje.
Lees ook:
In het sterrenbeeld Goudvis, op ongeveer 170.000 lichtjaar van de aarde, bevindt zich de Tarantulanevel, weergegeven op de foto bovenaan dit artikel. Deze wervelende gaswolk is een stervormingsgebied in de Grote Magelhaense Wolk, een buurman van onze Melkweg. Het heeft wel wat weg van het web van een vogelspin; vandaar de bijnaam. Het blauwe deel in het midden van deze foto herbergt veel flonkerende, massieve jonge sterren. Daaromheen liggen roodkleurige voorlopersterren verspreid, die zich nog verder moeten ontwikkelen voordat we ze sterren mogen noemen. Verder van het kerngebied heeft het gas een roestachtige kleur. Die verraadt de aanwezigheid van complexe koolwaterstoffen, het bouwmateriaal voor toekomstige sterren.
Verscholen sterren
IC 5332 ligt op meer dan 29 miljoen lichtjaar afstand van de aarde en is drie keer zo klein als de Melkweg. Doordat we vanaf de aarde tegen de bovenkant van dit sterrenstelsel aan kijken, is de symmetrie van de spiraalarmen goed te zien. Bij het maken van dit beeld speelde het Mid-Infrared Instrument (MIRI) van James Webb een grote rol. Doordat MIRI gebruikmaakt van lange mid-infrarode golflengtes wist de ruimtetelescoop namelijk de sterren tussen de spiraalarmen vast te leggen, die verscholen liggen achter kosmisch stof.
Het Kwintet van Stephan
De naam verklapt het al. Het Kwintet van Stephan bestaat uit een groep van vijf sterrenstelsels in het sterrenbeeld Pegasus: NGC 7317 (onderaan), NGC 7318A en NGC 7318B (midden), NGC 7319 (boven) en NGC 7320 (links). Het vijftal is vernoemd naar de Franse astronoom Édouard Stephan, die het cluster al in 1877 ontdekte. NGC 7318B, 7319 en 7320 zijn balkspiraalstelsels, gekenmerkt door spiraalarmen en een langgerekte balk van sterren en gas die dwars door hun kern loopt. NGC 7317 en 7318A zijn allebei elliptische stelsels. Met Webbs gegevens over dit cluster kunnen astronomen de interacties tussen de sterrenstelsels beter bestuderen.
Witte waas
Ook binnen de grenzen van ons zonnestelsel zijn grensverleggende beelden te schieten, zo blijkt uit deze foto van Jupiter. De Grote Rode Vlek, een eeuwenoude, gigantische wervelstorm op het zuidelijk halfrond van de planeet, valt direct op. Op deze plaat is de vlek niet rood, maar wit. Dit komt doordat de storm veel zonlicht weerkaatst. Daarnaast zie je de dunne ringen van Jupiter en twee kleine manen: Amalthea en Adrastea. In totaal zijn nu 92 manen van de planeet bij ons bekend.
Ster in spe
Bevallingsfotografen zijn tegenwoordig ‘in’. James Webb doet aan de hype mee en kiekte onlangs de geboorte van een ster. Deze ster bevindt zich in de dikke stof- en gaswolk L1527 in het sterrenbeeld Stier. Door uitbarstingen van de zogenoemde protoster ontstaan holtes boven en onder, die de zandloperstructuur vormen. Op de foto zit de protoster verstopt in de ‘nek’ van deze zandloper. Het kleurverschil wordt veroorzaakt door de variërende hoeveelheid kosmisch stof. Hoe meer stof er tussen het gebied en Webb zit, hoe minder blauw licht erdoor kan glippen en hoe meer oranje het gebied kleurt.
Iconisch beeld
Met deze foto treedt James Webb in de voetsporen van zijn voorganger Hubble. De nieuwe ruimtetelescoop wist de zogenoemde Pillars of Creation eveneens prachtig op de gevoelige plaat vast te leggen. De gas- en stofzuilen in kwestie bevinden zich in de Adelaarsnevel, op zo’n 7000 lichtjaar afstand van de aarde. In de continu veranderende pilaren ontstaan jonge sterren. Met hun sterke ultraviolette straling en harde sterrenwinden zorgen ze ervoor dat al het omringende stof en gas in de omgeving erodeert, waardoor de fotogenieke zuilen helaas een houdbaarheidsdatum hebben.
Deze spaceshots staan ook in het extra dikke zomernummer van KIJK, via onderstaande knop te bestellen.
Tekst: June Ying van Dam
Beeld: NASA, ESA, CSA, STSCI, WEBB ERO PRODUCTION TEAM