Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Op de bijzondere plaat zie je het resultaat van een conflict tussen twee sterren. De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) legde hem vast.
Sterren hebben niet het eeuwige leven. Als ze het hoekje omgaan, kunnen ze – afhankelijk van hun massa – opzwellen tot een rode reus die heel makkelijk zijn buitenste lagen verliest. Wat overblijft, is een witte dwerg: de opgebrande sterkern met een massa vergelijkbaar met onze zon. (Ditzelfde lot staat onze eigen zon overigens ook te wachten.)
Maar het stervensproces van sterren gaat niet altijd zonder slag of stoot. Het dubbelstersysteem HD101584 – bestaande uit twee sterren die om een gemeenschappelijk zwaartepunt heen draaien – is hier een goed voorbeeld van.
Lees ook:
Stellaire worsteling
Toen de hoofdster opzwol tot een rode reus verzwolg hij in zijn zwanenzang zijn lichtere partnerster. Deze spiraalde vervolgens naar de kern van de reus, zonder dat het echt tot een botsing kwam. Het voorval, dat nog wel het meeste wegheeft van een stellaire worstelpartij, veroorzaakte een uitbarsting van de hoofdster die zijn buitenste gaslagen afstootte. Wat achterbleef, was zijn kern.
Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) – het grootste observatorium van de ESO en het duurste ter wereld – hebben astronomen de afloop van dit tweekamp in beeld kunnen brengen. ALMA is niet gevoelig voor zichtbaar licht, maar voor radiostraling. En dat komt goed van pas als je bijvoorbeeld grote gasnevels bestudeert.
Gaswolken
De verschillende kleuren op de foto geven verschillende gassnelheden aan. Het blauwe gas beweegt bijvoorbeeld op hoge snelheid naar ons toe, terwijl de rode gaswolken het snelst van ons vandaan bewegen. De dubbelster is de heldere stip in het centrum van de groene ringstructuur. Sterrenkundigen denken dat die structuur uit materiaal bestaat dat is uitgestoten toen de kleine van het duo naar de hoofdster spiraalde.
De plaat valt niet alleen in de categorie ‘om in te lijsten’, maar verschaft astronomen ook nog een hoop informatie over hoe de laatste dagen van dergelijke sterren (die dus op onze zon lijken) eruitzien.
“Momenteel zijn we al goed in staat om de stervensprocessen te beschrijven die veel zonachtige sterren doorlopen,” zegt sterrenkundige Sofia Ramstedt van de Uppsala Universiteit in Zweden, “maar we kunnen nog niet precies verklaren waarom of wanneer deze optreden. HD101584 biedt ons belangrijke aanwijzingen om dit vraagstuk op te lossen, omdat de ster momenteel in een korte overgangsfase tussen twee beter onderzochte evolutiestadia verkeert.”
KIJK reisde af naar de hoogvlaktes van Chili voor een kleine inspectie van de grootste telescopen ter wereld. In KIJK 1/2020 – hier te bestellen – lees je hier alles over!
Bronnen: Astronomy & Astrophysics (pdf), ESO via EurekAlert!, persbericht
Beeld: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), Olofsson et al./Robert Cumming