Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array hebben astronomen een sterrenstelsel ontdekt waarvan het licht er maar liefst 12 miljard jaar over heeft gedaan om de aarde te bereiken.
Hoe geweldig het ook zou zijn, tijdreizen is (voorlopig) toch echt toekomstmuziek. Maar als je deze foto ziet die ALMA in Chili heeft genomen, kijk je toch even terug in de tijd. We staren hier namelijk naar een jong sterrenstelsel, SPT0418-47 geheten, dat heel ver weg staat. Zo ver dat het licht er meer dan 12 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. De plaat toont ons dus het stelsel zoals het was toen het heelal nog maar 1,4 miljard jaar oud was, schrijven de onderzoekers in vakblad Nature.
Lees ook:
Kosmisch vergrootglas
Een afstand van 12 miljard lichtjaar is zelfs naar astronomische begrippen behoorlijk. En doordat het sterrenstelsel zo ver weg is, zien astronomen het heelal toen het nog maar tien procent van zijn huidige leeftijd had. Ze kijken dus naar een periode waarin de ontwikkeling van deze babystelsels nog maar net op gang was gekomen.
Maar hoe is het ALMA gelukt om zo’n ver afgelegen stelsel waar te nemen? Dankzij een zwaartekrachtlens. Dit is het effect waarbij verafgelegen ruimteobjecten worden vergroot door de zwaartekracht van tussenliggende objecten – in dit geval een ander sterrenstelsel. Je kunt een zwaartekrachtlens als een soort kosmisch vergrootglas of natuurlijke telescoop beschouwen.
Dankzij het ‘lensstelsel’ kregen sterrenkundigen het stelsel als een bijna volmaakte ring van licht in beeld. Dit komt doordat de twee sterrenstelsels vrijwel op één lijn staan. Met gegevens die ALMA had verzameld, maakte het team vervolgens een computermodel dat de werkelijke vorm van het sterrenstelsel construeert, evenals de beweging van het daarin aanwezige gas.
Doppelgänger
Opmerkelijk is dat SPT0418-47 erg lijkt op de Melkweg. Daarom wordt het ook wel zijn verste dubbelganger genoemd. Zo beschikt het sterrenstelsel ook over een roterende schijf, evenals een centrale verdikking (een bulge geheten) bestaande uit een grote groep sterren die zich heeft verzameld rond de kern van het stelsel. In tegenstelling tot de Melkweg heeft SPT0418-47 echter geen spiraalarmen. Het team denkt daarom dat het zich uiteindelijk tot een ander soort sterrenstelsel zal ontwikkelen: de klasse van de elliptische stelsels.
Een ander opvallend kenmerk van dit jonge sterrenstelsel is hoe geordend het is. “Ondanks dat het in hoog tempo nieuwe sterren vormt, en dus de locatie van zeer energierijke processen is, is SPT0418-47 het meest geordende schijfstelsel dat ooit in het vroege heelal is waargenomen”, zegt Simona Vegetti van het Max-Planck-Institut für Astrophysik.
Misschien dat het vroege heelal helemaal niet zo chaotisch was als door velen wordt aangenomen. Dat roept wel een nieuwe vraag op: hoe kon het dat zo’n ordelijk stelsel vlak na de oerknal ontstond? Toekomstig onderzoek, met onder meer ESO’s Extremely Large Telescope, moet dit uitwijzen.
Bronnen: Nature, ESO (persbericht)
Beeld: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), Rizzo et al.