Wetenschappers treffen een bacteriekolonie afkomstig van de aarde aan op een stukje van de Ryugu-asteroïde.

Bij het onderzoeken van een stukje van de Ryugu-asteroïde, teruggebracht door de Japanse Hayabusa 2-sonde, stuitten wetenschappers op een – dachten ze – revolutionaire vondst. Maar wat leek op leven van buitenaardse oorsprong bleek al snel een kolonie van aardse bacteriën.

Lees ook:

• Asteroïde bevat ‘bouwstenen van het leven’
• Waarom zien we maar geen tekenen van buitenaards leven?
• We leren planetoïde Ryugu steeds beter kennen

Tijdcapsule

De Hayabusa 2-sonde werd in 2014 gelanceerd, met als doel monsters te verzamelen van Ryugu, een koolstofrijke asteroïde. Deze ligt op ruim 300 miljoen kilometer afstand van de aarde, en wordt beschouwd als een heuse tijdcapsule. De 4,5 miljard jaar oude Ryugu is namelijk grotendeels onveranderd sinds de vorming van ons zonnestelsel, en biedt daardoor inzichten in de omstandigheden en materialen die aanwezig waren tijdens de vroege vorming van planeten.

In 2018 bereikte Hayabusa 2 de asteroïde, waar hij een jaar lang verschillende monsters afnam en opsloeg in steriele capsules. Ruim vijf gram aan stof en gruis van Ryugu werd eind 2020 netjes afgeleverd op aarde, toen deze met behulp van parachutes landde in Australië en vervolgens vervoerd werd naar Japan.

Om contaminatie te minimaliseren zijn de Ryugu-monsters onder uiterst gecontroleerde omstandigheden verwerkt. De capsules werden geopend in een vacuümruimte, waarna de monsters werden opgeslagen in een kamer gevuld met stikstof, om zo blootstelling aan de aardse atmosfeer te voorkomen. Vanuit het onderzoekscentrum in Japan zijn een aantal monsters naar verschillende laboratoria gestuurd voor verder onderzoek.

Smoking gun

Eén van deze plekken was het Imperial College Londen. Hier werd het monster door onderzoeker Matthew Genge en zijn collega’s gescand met röntgenstralen, waarbij geen sporen van bacteriën werden gevonden. Drie weken later werd het in hars vastgezet en nauwkeurig onderzocht met een scanning-elektronenmicroscoop (SEM). Genge en zijn team konden hun ogen niet geloven toen ze sporen van bacterieel leven aantroffen. Op het monster waren filamentachtige structuren aanwezig, dunne cellulaire structuren die vaak worden geassocieerd met de lichamen van micro-organismen, zoals bacteriën of schimmels.  

Aan New Scientist vertelde Genge dat het vinden van microben in een ruimtemonster hét ultieme bewijs zou zijn dat er buitenaards leven bestaat, een zogenoemde smoking gun. Toch wist de wetenschapper dat hij zich niet te snel te rijk moest rekenen. Uit eerdere studies bleek namelijk al hoe gemakkelijk bacteriën zich hier op aarde kunnen vestigen op organisch buitenaards materiaal.

Verdere SEM-metingen bevestigden zijn gevoel: de microben hadden een vergelijkbare vorm en grootte als de bacteriesoort Bacillus, en vertoonden groei- en sterftepatronen die typisch zijn voor aardse micro-organismen. Bovendien hebben de onderzoekers de bacteriën van het monster verwijderd, waarna deze niet meer zijn teruggekeerd. Dit wijst er volgens de onderzoekers op dat de bacteriën alleen het oppervlak van het monster hadden gekoloniseerd en niet van binnenuit Ryugu zelf kwamen.

Tel hierbij op dat de sporen pas werden ontdekt ná een röntgenscan van het monster, en het werd voor de onderzoekers al gauw duidelijk dat de bacteriën hoogstwaarschijnlijk niet van buitenaardse oorsprong konden zijn. Genge en zijn collega’s moesten hun hoop op een revolutionaire ontdekking dus toch laten varen.

Pech

Het team vermoedt dat het monster besmet is geraakt met bacteriën vlak voor of na het in hars werd gezet. Dit proces vond plaats in een lab waar ook ander materiaal uit de ruimte werd verwerkt, bijvoorbeeld afkomstig van meteorieten die op de aarde zijn gestort. Op dit soort gesteente bevinden zich wel vaker aardse organismen die zijn aangepast aan het leven op buitenaards materiaal. Er is slechts één bacterie of schimmelspoor nodig om een steriel ruimtemonster compleet onbruikbaar te maken voor onderzoek.

Volgens Genge benadrukt de ontdekking een enorme uitdaging bij ruimteonderzoek naar buitenaards leven: contaminatie. Met een beetje pech kunnen aardse bacteriën dergelijke toekomstige onderzoeken, bijvoorbeeld op Mars, verstoren en leiden tot valse conclusies. Er is echter ook een lichtpuntje; de onderzoekers zien dit als verder bewijs dat bacteriën prima kunnen overleven op andere plekken in ons zonnestelsel, zolang ze de juiste voedingsbodem tot hun beschikking hebben. “Misschien is er wel een ecosysteem op Mars, dat wordt onderhouden door organisch materiaal dat via meteorieten op de planeet terecht komt”, aldus Matthew Genge.

Bronnen: Wiley, New Scientist

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!