Een retourtje ruimte laat zijn sporen na in het lichaam. Zo worden er in het luchtledige veel meer rode bloedcellen afgebroken dan aangemaakt, ontdekten deze wetenschappers.

Willen we ooit mensen naar Mars brengen, dan is het belangrijk om te weten hoe het menselijk lichaam reageert op een lang verblijf in de ruimte. Daar doen ruimtevaartorganisaties en universiteiten dan ook grondig onderzoek naar. Nu heeft de Universiteit van Ottawa uitgezocht wat een ruimtemissie met de rode bloedcellen van een astronaut doet. Daaruit blijkt dat elke ruimtevaarder gedurende de missie aan bloedarmoede lijdt. De wetenschappers publiceerden hun bevindingen onlangs in Nature Medicine.

Lees ook:

• Scott Kelly: ‘Ik ben de rest van mijn leven een proefkonijn’
• Bacteriën overleven ruimtereis van een jaar

Ruimtebloedarmoede

Voordat de Canadese wetenschappers aan hun onderzoek begonnen, werd ‘ruimtebloedarmoede’ beschouwd als een kortstondige aandoening. De anemie zou het gevolg zijn van de aanpassing die het lichaam in de ruimte maakt. Door een gebrek aan zwaartekracht verplaatsen vloeistoffen zich namelijk naar het bovenlichaam van astronauten. Om dat verlies aan vloeistoffen in de bloedvaten te compenseren, zou het lichaam ook rode bloedcellen vernietigen.

Maar het team uit Ottawa ontdekte dat deze aandoening veel langer duurde. Nadat het veertien astronauten (die zes maanden in de ruimte verbleven) had onderzocht, kwam het tot de conclusie dat de vernietiging van rode bloedcellen zo lang doorgaat als de missie duurt. Het verblijf in de ruimte an sich is hierbij de boosdoener.

Drie miljoen bloedcellen

Als we niet in de ruimte zijn, worden er in ons lichaam elke seconde 2 miljoen rode bloedcellen aangemaakt én afgebroken. Slaagt het lichaam er niet in om de afbraak te compenseren door een verhoogde aanmaak, dan ontstaat er een tekort aan rode bloedcellen. Dat is het geval bij astronauten: per seconde worden er maar liefst 3 miljoen rode bloedcellen vernietigd.

De onderzoekers wisten dit door het koolmonoxideniveau in de adem van de deelnemers te meten. Telkens wanneer een heemmolecuul – een belangrijk bestanddeel van rode bloedcellen – wordt vernietigd, produceert het lichaam een koolmonoxidemolecuul. Hoewel de productie van rode bloedcellen niet rechtstreeks werd gemeten, gaat het team ervan uit dat de afgebroken cellen snel werden vervangen, anders zouden de astronauten ernstige bloedarmoede hebben ontwikkeld.

Mechanisme onbekend

Terug op aarde namen de wetenschappers bloed af van dertien van de veertien astronauten. Vijf ervan hadden toch bloedarmoede ontwikkeld, maar het gehalte aan rode bloedcellen bleek na drie maanden te normaliseren. Een jaar later lag de hoeveelheid zelfs 30 procent hoger dan voordat de astronauten op missie waren gegaan. Wat het biologische mechanisme hierachter is, weten de onderzoekers nog niet.

Het Canadese team is op basis van de resultaten er wel van overtuigd dat astronauten of ruimtetoeristen voortaan moeten worden gescreend op aandoeningen die door bloedarmoede kunnen worden beïnvloed. Ook raadt het een dieet aan dat rekening houdt met het extra verlies van rode bloedcellen. Dat wordt veel spinazie, broccoli en andijvie eten.

Bronnen: Nature Medicine, The Ottawa Hospital via EurekAlert!, New Atlas

Beeld: Astronaut Jeff Williams verzamelt een ademmonster aan boord van het internationale ruimtestation ISS. © NASA

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!