Het blijft een leuk gedachte-experiment: wat te doen als er opeens een ruimteschip vol aliens op aarde landt? Het zou handig zijn als we met ze kunnen communiceren, zodat we vriendschap kunnen sluiten. Maar hoe?
Gasthoofdredacteur Diederik Jekel vraagt zich af of er misschien iets universeels zit in de talen van de mensheid, zodat we de aliens de moeite kunnen besparen om ze alle zevenduizend te leren. Dat is gelukkig het geval: er zijn woorden die in alle talen min of meer hetzelfde klinken, en hetzelfde betekenen. Een beroemd voorbeeld is ‘huh?’, het woordje waarmee je om verduidelijking vraagt als je je gesprekspartner niet hebt begrepen. Ook hebben alle talen een ‘eh’-achtig woord om gesprekpauzes op te vullen, en een woordje dat verbazing uitdrukt: ‘Oh!’ Niet toevallig gaan deze woordjes allemaal over universeel menselijke ervaringen, zoals onbegrip, aarzeling, en verbazing.
Lees ook:
Beperkingen
Verder kent mensentaal vooral universele beperkingen. In geen enkele taal kan een zin bijvoorbeeld uit honderd woorden bestaan. Ook zijn er geen talen die toonhoogtes in het hondenfluitjesregister vereisen. Zulke beperkingen gaan eveneens terug op typische menseigenschappen: ons mensenbrein en ons mensenlichaam bepalen hoe onze talen eruitzien.
Zo werkt dat bij aliens ook, althans: in de sciencefictionfilm Arrival. De buitenaardse wezens in die film gebruiken geen gesproken taal of gebarentaal – ze ‘praten’ door een soort grillige rookcirkels voor zich uit te spuiten. Die taalvorm (spoiler alert!) blijkt samen te hangen met hoe de aliens tijd beleven: niet in een rechte lijn van verleden naar toekomst, maar in cirkels. Ook bij de Arrival-wezens is er dus een verband tussen een gemeenschappelijke alien-ervaring en hoe hun taal eruitziet.
Als we nieuwe bezoekers willen snappen, dan zullen we eerst iets van hun karakteristieke eigenschappen moeten begrijpen: kunnen ze horen, zien, ruiken? Hebben ze hetzelfde idee van tijd en ruimte? Een complexe zaak, maar met handen en tentakels zullen we een eind komen.
Deze vraag kon je vinden in KIJK 3/2022.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze nieuwste special geven we antwoord op 197 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem eenvoudig en snel via onderstaande knop.
Tekst: Sterre Leufkens
Beeld: PARAMOUNT PICTURES