Dankzij nieuwe informatie hebben sterrenkundigen drie exoplaneten weten te ontmaskeren, en misschien sneuvelt er nog een vierde.

Je zou denken dat sterren en planeten in de verste verte niet op elkaar lijken. Toch is het schijnbaar onmogelijke gebeurd: van drie exoplaneten (planeten die om een andere ster dan de zon draaien) is nu vastgesteld dat het eigenlijk sterren zijn in een dubbelstersysteem. Dat melden onderzoekers in The Astronomical Journal.

Lees ook:

• TESS spot gloeiendhete, buitengewoon compacte exoplaneet
• Dichtstbijzijnde zwarte gat blijkt dubbelster

Rugbybal

In de laatste jaren zijn enorm veel exoplaneten ontdekt met de transitmethode. Hierbij wachten sterrenkundigen tot er een planeet voor een ster langs beweegt, waardoor het licht een stukje minder fel is. Hoe groter deze dip in helderheid is, hoe groter de planeet is ten opzichte van het hemellicht. Als je dan ook meet wat de afmeting van de ster is, kun je achterhalen wat die van de planeet moet zijn.

De transitmethode kan ook gebruikt worden om te bepalen wat de massa van een exoplaneet is. Zeker als de planeet zwaar is, trekt hij met zijn zwaartekracht hard aan de ster. Hierdoor krijgt de hemelbol de vorm van een rugbybal, waardoor hij ook meer ruimte inneemt in de hemel en feller lijkt. Naarmate de exoplaneet wegdraait, wordt de ster weer rond van vorm. Aan de hand van deze variatie kunnen onderzoekers afleiden hoe zwaar de planeet moet zijn.

Gaia

De list zit hem in dat de transitmethode ook werkt op dubbelstersystemen waarin twee sterren om een gemeenschappelijk zwaartepunt bewegen. Als de ene hemelbol een stuk feller is dan de andere, is het vaak moeilijk te zeggen of het over een planeet gaat of niet. Om deze reden gaan sterrenkundigen vaak af op de grootte en massa van het ruimteobject. Is het klein en licht? Dan is het een exoplaneet. Zo niet? Dan gaat het om een dubbelster.

Hier ging het dus voor drie sterren mis. De fout werd ontdekt dankzij nieuwe informatie van Gaia, een ruimtetelescoop van de ESA die heel nauwkeurig de locaties van hemellichamen in de Melkweg meet, waardoor onderzoekers beter weten hoe groot ze zijn. Hierdoor wist sterrenkundige Avi Shporer van het Kavli Institute for Astrophysics and Space Research dat er iets niet in de haak was. “Toen we met deze nieuwe kennis opnieuw keken hoe zwaar de ‘planeet’ Kepler-854b is, bleek die 239 keer zo zwaar te zijn als Jupiter. Dat is 453 quadriljard kilogram. Zo’n zware planeet is gewoon onmogelijk . Alleen sterren worden zo fors.”

Optimistisch

Ook voor de ‘planeten’ Kepler-840b en Kepler-699b vielen de berekeningen anders uit. Beide bleken meer dan twee keer zo groot te zijn als Jupiter. “De meeste exoplaneten zijn kleiner dan Jupiter,” vertelt sterrenkundige en leider van het onderzoek Prajwal Niraula van het MIT. “Groter dan Jupiter is verdacht, en meer dan twee keer zo groot kan nooit een planeet zijn.” De planeet Kepler-747b werd ook onder de loep genomen. Hoewel hij groter is dan Jupiter, is hij niet twee keer zo groot. Er is dus meer informatie nodig om zeker te zeggen wat het is.

Ondanks dat het erg teleurstellend is om te leren dat je het fout had, is Shporer heel optimistisch. “Onze kennis van sterren wordt steeds beter, en daardoor komen dit soort fouten alleen maar minder voor.” Nu het probleem ontdekt is, zal het niet snel een tweede keer gebeuren. De volgende exoplaneet die gevonden wordt, mag er dus ook een blijven.

Bronnen: The Astronomic Journal, ScienceAlert

Beeld: NASA/Tim Pyle

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!