Voor elke drie rondjes die de ene planeet rond hun zon draait, draait zijn directe buur er twee. Ritme op astronomische schaal.

Je kunt hem bijna met het blote oog zien, de ster HD 158259. Al jaren houden onderzoekers de ster, die op zo’n 88 lichtjaren van aarde in het sterrenbeeld Draak (Draco) staat, in het oog. Dat werpt zijn  vruchten af. Astronomen aan de Universiteit van Genève de zes ‘planetaire compagnons’ van de ster geïdentificeerd. Die blijken op wel een heel bijzondere manier rond hun zon te draaien: op een wel heel keurig ritme.

Lees ook:

• Deze exoplaneet heeft een bizar korte omloopbaan
• Vijf exoplaneten die opmerkelijk zijn

Zestal

De onderzoekers spotten de zes planeten met behulp van de SOPHIE-spectrograaf in het Haute-Provence-observatorium in Zuid-Frankrijk. Dit instrument kan heel nauwkeurig de zogenaamde radiële snelheid van een ster bepalen; de snelheid waarmee een object langs onze lijn van zicht beweegt. Als een object zich van ons af beweegt, wordt het licht dat we zien minder energierijk en roder. Omgekeerd, als een object dichterbij komt, neemt de energie toe en wordt het licht blauwer.

Uit de analyse van maar liefst driehonderd dergelijke metingen, maakten de onderzoekers op dat er rond HD 158259 zes planeten moeten draaien; een super-aarde en vijf mini-Neptunus’. We kennen honderden ster-planeet-systemen kennen waarbij er meerdere planeten om een ster draaien. Toch weten we er maar een handvol die er zes of meer hebben.

Astronomische dans

Maar dat is niet eens het bijzonderste aan dit systeem, zo schrijven de onderzoekers. Als een soort astronomische groepsdans, draaien deze planeten namelijk bijna exact op de maat rond hun zon. Voor elke drie rondjes die de binnenste planeet maakt, maakt zijn buur er ongeveer twee. Voor elke drie rondjes van de tweede planeet, maakt de derde van de zon er twee, enzovoorts.

Dit ritme wordt ook wel resonantie genoemd en speelt volgens de onderzoekers een rol bij de stabiliteit van het ster-planeet-systemen. In dit soort systemen vormen planeten ver van de ster. Door hun interactie met de materiaaldisk waaruit ze zijn ontstaan, bewegen de planeten langzaam dichter naar hun ster toe. Als er meerdere planeten bij betrokken zijn, kunnen de trekkende- en duwende krachten tussen de hemellichamen ervoor zorgen dat er tijdens die migratie planeten tegen de ster of een andere planeet botsen. De ‘astronomische dans’ zorgt voor voldoende afstand tussen de planeten, en zou dergelijke desastreuze botsingen omzeilen.

De onderzoekers benadrukken dat het gaat om een ratio van bijna 3:2 rondjes. Die ‘bijna’ is volgens hen belangrijk. Dat zou kunnen betekenen dat de planeten ooit precies op maat draaiden, maar langzaamaan uit de pas beginnen te vallen.

Het onderzoek werd gepubliceerd in vakblad Astronomy & Astrophysics.

Bronnen: Astronomy & Astrophysics, Université de Genève, IFLScience

Beeld: UNIGE/NASA

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!