Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Door een haperend reactiewiel kantelde ESA’s satelliettelescoop Integral zijn zonnepanelen ineens van de zon af. Snel ingrijpen redde het paradepaardje van de Europese ruimtevaartorganisatie voor de batterijen op waren.
Het wordt pas naar buiten gebracht nu een goede afloop is verzekerd, maar een maand geleden was het peentjes zweten in de controlekamer van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Daar merkten medewerkers op 22 september op dat hun satelliettelescoop Integral ineens ongecontroleerd om zijn as draaide. Daardoor keerden de zonnepanelen telkens van de zon af en liepen de batterijen snel leeg. Zonder stroom gaat de telescoop op zwart, waardoor het maar de vraag was of ESA de satelliet weer onder controle kon krijgen.
Lees ook:
Reactiewiel
In de controlekamer ESOC bij Darmstadt was het eerste teken van onheil een haperende dataverbinding met Integral. Telkens viel het signaal weg, een teken dat de satelliet zijn antenne én zijn zonnepanelen voor de energievoorziening aan boord niet meer goed kon richten: de vier ton zware satelliet tolde om zijn as. “Daardoor liepen de batterijen leeg, omdat de zonnepanelen telkens maar korte periodes naar de zon wezen”, vertelt Richard Southworth, operationeel manager van Integral, op ESA’s website.
Normaliter geeft een satelliet tegengas met zijn stuwraketten als hij uit de juiste stand raakt. Maar juist bij Integral – gelanceerd in 2002 – werken die sinds vorig jaar niet meer. Sindsdien moet het team de satelliet richten met drie reactiewielen die door sneller of langzamer te draaien hem laten kantelen. Omdat een van die wielen op 22 september uitviel, begon de satelliet om zijn as te draaien.
Bij het huidige energieverbruik, berekende Southworths team, was er nog voor drie uur elektriciteit: daarna zou Integral op zwart gaan en niet meer reageren op commando’s van de controlekamer. Het team besloot daarom allerlei apparatuur aan boord uit te schakelen en zo nog eens drie uur tijd te winnen.
De ingreep bleek genoeg om het haperende reactiewiel zachtjes te overtuigen om weer op toeren te komen. Om vier uur ’s ochtends was Integral onder controle en stonden zijn zonnepanelen
naar de zon gericht om de batterijen op te laden. Na tests doet de telescoop sinds 1 oktober weer astronomische waarnemingen, bijvoorbeeld aan zware sterren in de Orionnevel.
Energierijk deeltje
Waarom het reactiewiel uitviel? De ESA denkt dat het komt door de inslag van één enkel energierijk deeltje op precies het verkeerde stukje elektronica. Zulke snelle deeltjes worden bijvoorbeeld uitgespuugd door uitbarstingen op de zon, maar rond 22 september was die juist vrij rustig.
De ESA denkt daarom dat het bijna-noodlottige deeltje van dichterbij huis kwam, namelijk uit de Van Allengordels. Dat zijn twee donut-vormige ringen om de aarde waar het aardmagnetisch veld snelle, geladen deeltjes vasthoudt. Het laagste punt in Integrals omloopbaan is nu 1500 kilometer boven het aardoppervlak, waardoor de satelliet precies door de twee gordels heengaat.
Veelzijdig
Integral is negentien jaar oud, maar draait nog volop mee in sterrenkundig onderzoek. Geen wonder, want de satelliet heeft meetapparatuur voor zichtbaar licht én voor extreem energierijke röntgen- en gammastraling. Daardoor kun je met Integral verschillende kanten van heftige verschijnselen in het heelal bestuderen, van het ontstaan van nieuwe elementen in ontploffende sterren tot neutronensterren en reusachtige zwarte gaten in het hart van sterrenstelsels.
Integral’s oorspronkelijk geplande missie zou maar vijf jaar duren, maar satellieten en ruimterovers worden gebouwd op verlengingen: ondertussen gaat de telescoop al negentien jaar mee. Eind dit jaar loopt de huidige verlenging van de missie af. Of de ESA Integral met al zijn ouderdomskwaaltjes verder verlengt, is nog niet bekend.
Beeld: ESA