Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Zaterdagmiddag lanceert de ESA het ruimtevaartuig Euclid. De satelliet gaat onderzoek doen naar mysterieuze donkere componenten in het heelal.
Al eeuwenlang bekijken astronomen de kosmos en bestuderen ze onder andere planeten, sterren, sterrenstelsels en gaswolken. Maar het heelal bestaat slechts voor 5 procent uit deze objecten. De rest is donkere materie (27 procent) en donkere energie (68 procent). Deze componenten beïnvloeden de beweging en spreiding van zichtbare materie maar zenden zelf geen licht uit, en absorberen ook geen licht. Het is wetenschappers daarom nog niet gelukt om deze elementen direct te observeren; ze weten dan ook niet wat deze componenten zijn.
Lees ook:
- Waar kunnen we het beste naar donkere materie zoeken?
- De Europese satelliet JUICE vertrekt over een week: wat is zijn missie?
- JUICE vertrekt vandaag richting Jupiter, maar neemt een flinke omweg
Daarom ontwikkelde de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) de Euclid-satelliet. Deze gaat in zes jaar tijd de nauwkeurigste en grootste 3D-kaart van het heelal maken. Hiermee hoopt de ESA meer te weten te komen over die mysterieuze donkere componenten. De lancering staat gepland voor deze zaterdag (1 juli) om 17.11 uur. Euclid wordt gelanceerd met een SpaceX Falcon 9-raket vanaf Cape Canaveral in Florida.
Hieronder lees je alles over Euclid én hoe je de lancering live kunt bekijken.
Wat is donkere materie en hoe gaat Euclid die onderzoeken?
Donkere materie is niet te zien – vandaar de naam – en is nog nooit direct gemeten. Toch weten we dat deze kosmische component bestaat. Licht buigt af onder invloed van zwaartekracht. En op sommige plekken in het heelal waar weinig zichtbare materie is en dus ook weinig zwaartekracht, zien astronomen toch dat lichtstralen afbuigen. Daarom denken ze dat er onzichtbare materie met moet zijn die zwaartekracht heeft. Maar de aard daarvan is nog een groot mysterie.
Euclid gaat een grote 3D-kaart van het heelal maken en miljarden sterrenstelsels observeren. De verste staan op zo’n 10 miljard lichtjaar afstand. Door te kijken naar het licht van verre sterrenstelsels, dat door donkere materie wordt afgebogen, kunnen astronomen de verdeling van de donkere component in het pad van de lichtstralen berekenen. Door dit voor vele sterrenstelsels te doen, brengt de Euclid-missie in kaart waar veel en weinig donkere materie zit.
Met deze kennis hoopt de ESA vervolgens meer eigenschappen van donkere materie te kunnen achterhalen.
Wat is donkere energie en hoe gaat Euclid die onderzoeken?
In 1998 ontdekten wetenschappers dat het heelal steeds sneller uitdijt. Hiervoor zou een nog onbekende vorm van energie verantwoordelijk zijn: donkere energie.
De uitdijing van het heelal is voor te stellen als rijzend deeg met rozijnen erin (zie de gif hiernaast). Als de deegbal groeit, wordt de afstand tussen de rozijnen steeds groter. Rozijnen die dicht bij elkaar zitten, zullen maar een stukje van elkaar weg bewegen: er zit immers weinig rijzend deeg tussen. Rozijnen die ver uit elkaar staan, zullen veel sneller van elkaar weg bewegen: er zit veel rijzend deeg tussen. Hetzelfde geldt voor sterrenstelsels in een uitdijend heelal.
Als een rozijn ogen zou hebben, zou het lijken alsof alle andere rozijnen van hem weg bewegen, terwijl hij zelf stilstaat in het deeg. Zo lijkt het voor ons op aarde dus ook als we naar het heelal kijken.
Doordat de ruimte tussen een ver sterrenstelsel en de aarde groeit, worden de uitgezonden lichtgolven iets uitgerekt. Daardoor wordt de golflengte groter en krijgt het licht een rode kleur. Dit noemen wetenschappers roodverschuiving. En hoe groter die roodverschuiving, hoe sneller sterrenstelsels van ons weg bewegen. Zo moet de Euclid-missie meer informatie verzamelen over de uitdijing van het heelal en hopelijk ook over de rol van donkere energie in dat proces.
Waar gaat Euclid naartoe?
De lancering van de twee ton wegende satelliet staat gepland voor zaterdag 1 juli om 17:11. De lift-off-tijd is erg belangrijk; als Euclid een minuut later lanceert, komt hij in een verkeerde baan terecht. Omdat er bij een lancering veel fout kan gaan, is zondag 2 juli 17.11 uur gereserveerd als back-up.
Euclid reist in vier weken naar het tweede Lagrangepunt (L2). Een punt dat op 1,5 miljoen kilometer van de aarde ligt in de tegenovergestelde richting van de zon. L2 draait in dezelfde tijd om de zon als de aarde dat doet. Satellieten op die locatie behouden dus altijd een vaste relatieve positie ten opzichte van de zon en de aarde. Dat is gunstig voor de communicatie. Geen wonder dat andere satellieten zoals de James Webb-ruimtetelescoop en de Gaia-ruimtetelescoop ook rond L2 draaien.
Specs
Zo kun je de lancering volgen
De Euclid-lancering is te bekijken via de YouTube-livestream van de ESA. De stream begint zaterdag 1 juli om 16.30 uur. De lift-off staat gepland voor 17.11 uur.
Openingsbeeld: ESA, CC BY-SA 3.0 IGO