Deze nieuw ontdekte exoplaneet was ooit een gasreus die óf geen gas meer heeft aangetrokken of het gas is verloren.

NASA’s exoplanetenjager TESS (voor Transiting Exoplanet Survey Satellite) heeft weer eens een exoplaneet ontdekt. Op zich is dat niet heel bijzonder; de verwachting is dat de ruimtetelescoop 10.000 nieuwe planeten buiten ons zonnestelsel gaat ontdekken. Maar met de recent opgespoorde TOI 849 b is iets bijzonders aan de hand. Van die planeet is alleen nog de kern – met een kleine straal – over, maar het hemellichaam heeft wel een abnormaal hoge massa, vergelijkbaar met die van ijsreus Neptunus. Dat schrijft een team van Europese sterrenkundigen in vakblad Nature.

Lees ook:

• Deze exoplaneet heeft een bizar korte omloopbaan
• Vijf exoplaneten die opmerkelijk zijn

Neptunuswoestijn

De hoge massa is niet het enige opmerkelijke aan de exoplaneet. Zo bevindt TOI 849 b zich in de zogeheten Neptune Desert, het gebied dichtbij sterren waar zelden planeten met een massa van Neptunus of groter worden gedetecteerd. TOI 849 b draait dan ook – op een afstand van 730 lichtjaar van onze aardbol – zeer dicht om zijn moederster. Een aards jaar duurt hier slechts 18 uur. Hierdoor lopen de temperaturen hoog op: de exoplaneet heeft een oppervlaktetemperatuur van zo’n 1500 graden Celsius.

“Dit is een interessante ontdekking”, mailt exoplaneetdeskundige Ignas Snellen van de Sterrewacht Leiden. “De massa van de planeet is ongeveer veertig keer zo hoog als die van de Aarde, maar de tientallen andere planeten die van deze massa gevonden zijn, zijn allemaal veel groter.” De straal van TOI 849 b is slechts 3,4 keer die van onze planeet.

Hoge dichtheid

TOI 849 b heeft dus een extreem hoge dichtheid en moet daarom voornamelijk bestaan uit ijzer, gesteente en water, en weinig waterstof en helium. “Zo’n kleine hoeveelheid waterstofgas en helium is echt verbazingwekkend voor zo’n enorme planeet”, zegt onderzoeker Christoph Mordasini van de University of Bern Physics Institute.

Snellen: “Dat is raar. Van planeetformatiemodellen verwacht je dat planeten van deze massa altijd heel veel gas (waterstofgas) aantrekken. Vandaar dat al die andere planeten met dezelfde massa ook zoveel groter zijn. Bij deze is dat niet zo.”

Mislukte gasreus

Volgens de onderzoekers is TOI 849 b dan ook geen gasreus, maar een blootgestelde planetaire kern. En volgens hen zijn er twee theorieën die dit fenomeen kunnen verklaren. De eerste is dat de exoplaneet ooit vergelijkbaar was met gasreus Jupiter, maar bijna al zijn buitenste gas verloor. Dit kan het gevolg zijn van een verstoring van het getij, waarbij de planeet wordt losgerukt uit een baan rond zijn ster, of zelfs een botsing met een andere planeet.

De andere theorie stelt dat de planeet een ‘mislukte’ gasreus was, zoals de onderzoekers het noemen, en geen gas meer heeft aangetrokken. Snellen: “Het is alleen wel raar dat dit voor deze planeet dan wel gebeurd is, en voor andere niet.” Wie weet vindt TESS nog meer van zulk soort buitenbeentjes.

Bronnen: Nature, University of Bern via EurekAlert!

Beeld: Artistieke impressie © University of Warwick/Mark Garlick

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!