Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De Grote Magelhaense Wolk, de grootste van de satellietstelsels die om onze eigen Melkweg draaien, groeide door kleinere soortgenoten te kannibaliseren. Dat blijkt uit restjes van zulke sterhopen die een team astronomen vond in ons buurstelsel.
Onze Melkweg telt naast de zon wel 100 tot 400 miljard andere sterren. Die zijn niet in één keer samen ontstaan uit een enorme gaswolk: sterrenkundigen weten al jaren dat de Melkweg in de loop van haar leven tientallen kleinere stelsels heeft opgeslokt. Kosmisch kannibalisme blijkt nu ook achter de groei van een van onze buurstelsels te zitten, schrijven sterrenkundigen Davide Massari (Rijksuniversiteit Groningen) en zijn Italiaanse collega’s in het vakblad Nature Astronomy. Het is voor het eerst dat er direct bewijs van zulk gedrag is voor een ander sterrenstelsel dan de Melkweg.
Bolhoop
In de Grote Magelhaense Wolk (een wolk van een paar miljard sterren die om onze Melkweg draait) vonden Massari en zijn collega’s sporen van elf kleine bolvormige sterhopen die daar buiten het stelsel ontstonden. Dat blijkt uit metingen met de GAIA-satelliet en (toepasselijk) de Magellan-satelliet, genoemd naar dezelfde ontdekkingsreiziger Magelhaen.
Bolhopen zijn groepen van duizenden tot miljoenen sterren die kunnen worden gevangen door de zwaartekracht van een groter sterrenstelsel. De sterren in de kern van zo’n bolhoop houden elkaar zo stevig vast met hun zwaartekracht, dat ze zelfs na miljarden jaren van duw- en trekwerk in de Grote Magelhaense Wolk nog bijeen zijn.
Chemische vingerafdruk
In de metingen van Massari’s team viel vooral de sterhoop NGC 2005 op, omdat zijn sterren andere chemische stoffen bevatten dan de rest van de Grote Magelhaense Wolk. Dat blijkt uit onderzoek aan de typische kleuren (spectraallijnen) van verschillende chemische elementen in de sterren.
NGC 2005 telt nog ongeveer 200.000 sterren en draait op 750 lichtjaar afstand om de kern van de Grote Magelhaense Wolk. De bolhoop bevat onder andere minder zink, koper, silicium en calcium dan de tien andere bolhopen. Dat is een teken dat de sterren niet uit dezelfde oerwolk ontstonden als de Grote Magelhaense Wolk.
De onderzoekers beredeneren op basis van de chemische samenstelling dat NGC 2005 een overblijfsel moet zijn van een klein sterrenstelsel waarin de sterren vrij langzaam werden gevormd. Miljarden jaren geleden zou dat kleine sterrenstelsel zijn samengesmolten met de Grote Magelhaense Wolk, toen nog niet zo heel groot. In de loop der tijd is het grootste deel van het kleine sterrenstelsel uit elkaar getrokken en zijn de meeste sterren verspreid geraakt. Het centrum, bolhoop NGC 2005, bleef achter.
Onderzoeker Davide Massari is verheugd: “We zien dus eigenlijk een reliek van een eerdere samensmelting. En we hebben nu voor het eerst overtuigend aangetoond dat kleine sterrenstelsels in de buurt van onze Melkweg op hun beurt zijn opgebouwd uit nog kleinere sterrenstelsels.”
Toekomstige maaltijd
Naast de Melkweg lijkt dus ook de Grote Magelhaense Wolk schuldig aan kannibalisme. En het zal niet de laatste keer zijn dat een groter sterrenstelsel een kleiner exemplaar opvreet. Over zo’n vier miljard jaar slokt de Melkweg zowel de Grote als de Kleine Magelhaense Wolk op. De Melkweg zelf staat ook op het menu: die botst over zo’n vijf miljard jaar met het iets grotere Andromeda-stelsel, waarna de twee beginnen samen te smelten tot één reusachtig sterrenstelsel. Eet smakelijk.
Bronnen: Nature Astronomy, NOVA
Beeld: Robert Gendler/ESO