Beelden van ruimtetelescoop Hubble verklaren de helderheidsdip van Betelgeuze vorig jaar. De boosdoener? Een grote stofwolk uitgestoten door de ster zelf.

Het wispelturige gedrag van Betelgeuze, een van de helderste sterren van ons zonnestelsel, zorgt voor veel opschudding binnen de astronomie. Toen eind vorig jaar de helderheid van de ster plots tot 40 procent afzwakte, dachten astronomen dat dit wel eens het einde van de ster kon betekenen. Maar in mei dit jaar nam de lichtsterkte van de superreus opeens weer toe.

Verschillende verklaringen voor het fenomeen werden aangedragen door wetenschappers, maar nu bevestigen meetgegevens verzameld door Hubble hun vermoedens: de helderheidsdip werd veroorzaakt door een grote stofwolk na uitstoot van hete stermaterie afkomstig van Betelgeuze zelf.

Lees ook:

• Hoe axionen het lot van sterren bepaalden
• Zes sterrenstelsels met een creatieve naam

Stofwolkhypothese

Betelgeuze bevindt zich op een afstand van zo’n 600 tot 700 lichtjaren in het sterrenbeeld Orion. De superreus is met een geschatte leeftijd van 8 tot 8,5 miljoen jaar stokoud. Het is daarom aannemelijk dat de ster ‘binnenkort’ de pijp uit gaat, waarbij hij uiteindelijk explodeert als supernova. Even dachten astronomen vorig jaar dat een helderheidsdip een voorbode was van een galactisch knalspektakel, maar dit bleek vals alarm.

Een aannemelijk theorie was dat de dip werd veroorzaakt door grote stofwolken uitgestoten door de ster. Een paar maanden terug werd echter bewijs gevonden dat deze stofwolkhypothese ontkrachtte. Een verklaring werd toen gezocht in temperatuurverschillen in de lichtgevende buitenkant van de ster (fotosfeer), als gevolg van koude zones op de ster, ook wel sterrenvlekken genoemd.

Maar nieuwe meetgegevens van Hubble wijzen toch weer naar de verworpen stofwolkhypothese. De verzamelde gegevens bevestigen dat de reuzester toentertijd hete materie uitstootte, melden wetenschappers van het Harvard-Smithsonian Centrum voor Astronomie. De stermaterie werd een flink stuk de ruimte in geslingerd waar het materiaal condenseerde tot vaste stofdeeltjes. Met als gevolg een grote stofwolk die ons het zicht op de ster ontnam.

Helderheidscyclus

Maar de mysteries van Betelgeuze zijn nog niet opgelost. Normaal gesproken wordt de ster scherp in de gaten gehouden met telescopen vanaf de aarde, maar nu het hemellichaam zich achter de zon schuilhoudt, is dit tijdelijk onmogelijk. Daarom volgden astronomen de helderheid van de ster met de STEREO-ruimtesonde, die gewoonlijk onze zon observeert. Uit metingen tussen mei en juli ontdekten wetenschappers dat de lichtsterkte van de ster opnieuw is afgezwakt.

Astronomen zien vaker een cyclus in het dimmen en opnieuw oplichten van sterren. Toch is het dit keer anders. De dip in helderheid valt namelijk niet samen met de verwachting: de eerstvolgende dip zou pas in april 2021 moeten komen. Sterker nog, volgens berekeningen had Betelgeuze rond augustus/september juist een piek van lichtsterkte moeten vertonen.

Een verklaring voor de nieuwe dip is er dan ook nog niet. Zodra astronomen hun metingen kunnen hervatten zullen andere mogelijke oorzaken moeten worden uitgesloten, zoals sterrenvlekken of stofwolken.

Bronnen: ScienceAlert, ESA/Hubble, NRC

Beeld: ESO, ESA/Hubble, M. Kornmesser

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!