Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De geavanceerde Webb-ruimtetelescoop heeft sterrenstelsels ontdekt met een structuur zoals die van onze Melkweg op 11 miljard lichtjaar afstand.
Het is een jaar geleden dat de James Webb Space Telescope werd gelanceerd vanaf de ESA-basis in Frans-Guyana. In die korte tijd heeft de ruimtetelescoop al veel werk geleverd. Zo maakte hij de diepste opname ooit van het heelal, kiekte de verste ster ooit, zette Jupiter als nooit tevoren op de gevoelige plaat, en toonde hij de rommelige dood van een ster. Nu heeft Webb zijn instrumenten gericht op zogeheten balkspiraalstelsels die zich maar liefst 11 miljard lichtjaar hiervandaan bevinden. Toen had het heelal nog maar een kwart van zijn huidige leeftijd.
Lees ook:
Balkspiraalstelsel
Balkspiraalstelsels zijn sterrenstelsels met spiraalarmen die niet uit het centrum lijken te komen, maar vanuit een langgerekte balk van sterren en gas. Twee derde van alle spiraalvormige sterrenstelsels zouden balkspiraalstelsels zijn; onze eigen Melkweg is er ook een.
Die balk speelt een belangrijke rol bij stervorming; hij leidt gas naar de centrale regio, waar het razendsnel wordt omgezet in nieuwe sterren met een snelheid die tien tot honderd keer sneller is dan in de rest van het sterrenstelsel. Daarnaast voorzien balkspiraalstelsels superzware zwarte gaten van massa in de kernen van sterrenstelsels.
Volwassen stadium
Sterrenkundigen dachten lange tijd dat de balk pas verschijnt als het sterrenstelsel een soort volwassenheid heeft bereikt. Eerdere studies laten namelijk zien dat het percentage balkspiraalstelsels afneemt naarmate je verder terugkijkt in de tijd. Vóór een bepaald moment zouden er dan ook helemaal geen balkstelsels in het heelal zijn, was de gedachte.
Maar die theorie heeft Webb nu overhoop gehaald. Voor de nieuwe studie onderzocht de ruimtetelescoop een reeks verre sterrenstelsels, die eerder al door Hubble waren waargenomen, om te zien of hij nieuwe details kon ontdekken. En inderdaad, in verschillende sterrenstelsels waren duidelijk balken te zien, terwijl die op de Hubble-foto’s niet zichtbaar waren.
De sterrenstelsels waren tussen de 8 en 11 miljard lichtjaar van ons verwijderd. Dat zulke vroege sterrenstelsels al een centrale balk hadden, betekent dat ze veel eerder het ‘volwassen stadium’ hebben bereikt dan voor mogelijk werd gehouden. Ons begrip van de evolutie van sterrenstelsels moet dus op de schop.
Bronnen: Astrophysical Journal Letters, New Atlas, Allesoversterrenkunde
Beeld: ESA/Hubble & NASA, A. Riess et al.