Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Hoewel er tegenwoordig tal van telescopen op de hemel gericht staan, herbergt het buitenaardse nog altijd geheimen. Fast Radio Bursts zijn daar een van.
Astronomen breken zich al geruime tijd het hoofd over Fast Radio Bursts (FRB’s): uitbarstingen van radiostraling die enkele milliseconden duren. Hun korte duur maakt ze niet alleen moeilijk te meten, achterhalen waar zo’n flits vandaag komt, is al helemaal een kunst. Toch is een groot team van sterrenkundigen daar nu in geslaagd. Het herleidde een krachtige FRB naar een neutronenster die zich in onze Melkweg bevindt. De resultaten van het onderzoek zijn vandaag gepubliceerd in Nature.
Lees ook:
Toevallige ontdekking
Zoals wel vaker bij grote mysteries was de ontdekking van FRB’s puur toeval. Astronoom Duncan Lorimer zocht in 2007 naar pulsars oftewel knipperende stralingsbronnen. Maar in oude signalen die door de Parkes-radiotelescoop in Australië waren opgepikt, ontdekte hij een raar blipje. Op 24 augustus 2001 verscheen uit een donker plekje aan de hemel plotseling extreem intense radiostraling. En vijf milliseconden later was die weer weg. Na verloop van tijd doken er nog meer van deze Fast Radio Bursts (FRB’s) op.
Maar waar worden ze door veroorzaakt? Theorieën hierover stapelden zich na Lorimers vondst op. Van imploderende magnetische neutronensterren tot ‘sterbevingen’ in de korst van neutronensterren. En van neutronensterren die binnen een omhulsel van stof en gas straling uitzenden tot sporen van hoogontwikkelde buitenaardse beschavingen.
Magnetar
Een team van vijftig astronomen denkt nu de, of in ieder geval één, oorsprong te weten. Het pikte op 28 april 2020 het signaal op van een FRB met de enorme CHIME-telescoop (Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment) die bestaat uit vier ‘halfpipes’ van 100 x 20 meter. De snelle en intense uitbarsting van radiostraling voerden de sterrenkundigen terug naar een magnetar – een neutronenster met een extreem krachtig magneetveld – in de Melkweg.
De astronomen wisten namelijk al dat op de locatie waar de FRB vandaan kwam zich een magnetar bevond. “Dat haalden ze uit eerdere onderzoeken die gedaan zijn met optische, radio-, röntgen- en gammatelescopen”, zegt radioastronoom Jason Hessels, (Universiteit van Amsterdam, ASTRON), niet betrokken bij het onderzoek. “Dus eindelijk hebben we een FRB waarvan we de oorsprong weten!”
Het is voor het eerst dat sterrenkundigen een FRB meten die afkomstig is van ons eigen sterrenstelsel. “Tot dusver bevonden alle FRB’s die telescopen zoals CHIME hebben opgepikt zich in andere sterrenstelsels, waardoor ze vrij moeilijk tot in detail te bestuderen waren”, zegt Ziggy Pleunis, een van de onderzoekers.
Astrofysische puzzel
“FRB’s blijven één van de allerleukste puzzels in de moderne astrofysica”, vervolgt Hessels. “Op zoek gaan naar de oorsprong van deze mysterieuze, snelle radioflitsen is lastig, omdat het met alleen de radiosignalen zelf niet eenvoudig is om te weten hoe ze zijn opgewekt. Met deze artikelen is nu een snelle radioflits ontdekt van een in onze eigen Melkweg.
Of hiermee valt te zeggen dat alle FRB’s afkomstig zijn van magnetars, betwijfelt Hessels. “Sommige extragalactische FRB’s hebben een periodieke activiteit, de bron wordt bijvoorbeeld om de 16 dagen actiever. Deze radioflits heeft niet zo’n periodiciteit. Dus ik vraag me wel af of we dé oplossing hebben voor alle FRB’s of voor een fractie daarvan. Het zou ook zomaar kunnen dat er verschillende soorten objecten zijn die FRB’s kunnen maken en dat we nu maar één daarvan hebben geïdentificeerd.”
Bronnen: Nature, McGill University via EurekAlert!, KIJK 9/2019
Beeld: McGill University Graphic Design Team