De samengestelde kaart toont meer dan een miljoen bronnen van röntgenstraling: van de hete atmosfeer van buursterren tot superzware zwarte gaten en meer.

De lijst van indrukwekkende foto’s van ons universum is weer een beetje langer geworden. Met de eROSITA-röntgentelescoop aan boord van de Russisch-Duitse Spektr-RG-satelliet, hebben onderzoekers van het Max Planck-instituut de hete objecten aan onze hemel gekiekt. De samengestelde kaart die ervan gemaakt werd, geeft ons de meest volledige, scherpste en diepste kijk in het ‘X-ray-universum’ tot nu toe.

Lees ook: Superzwaar zwart gat ‘scheurt ster aan stukken’

Hete bronnen

Een goede 182 dagen deed de eROSITA-röntgentelescoop over haar eerste complete 360-graden-scan van onze sterrenhemel. Maar het resultaat mag er zijn: meer dan een miljoen hete bronnen van röntgenstraling zijn er op de met de data gemaakte kaart te zien. Dat is pakweg het dubbele van wat we vóór de scan, tijdens de afgelopen 60 jaar van röntgenastronomie, ontdekten.

Het universum ziet er dit hete, energierijke deel van het elektromagnetische spectrum heel anders uit dan in het radiogolven- en zichtbare licht-spectrum. Buiten onze Melkweg zijn de door eROSITA gespotte hete bronnen van röntgenstraling met name de centra van actieve sterrenstelsels, de zogenoemde active galactic nuclei (AGN), en materiaalslurpende superzware zwarte gaten.

Binnen ons sterrenstelsel toont de kaart, die ons hele luchtruim omvat, onder meer heel gedetailleerd de verspreiding van heet gas, de hete atmosferen van buursterren, en de overblijfselen van supernova’s.

Big (space) data

Gezien de gigantische hoeveelheid data die de kaart opmaakt, is het niet verwonderlijk dat het in elkaar zetten zacht gezegd een ‘flinke klus’ was. Tot dusver heeft het team achter de missie 165 gigabyte aan data van de zeven camera’s van eROSITA ontvangen en verwerkt. Hoewel relatief klein als we kijken naar de big data die we tegenwoordig zien, brengt is dat bij een instrument dat zich op 1,5 miljoen kilometer afstand door het luchtledige van de ruimte beweegt, natuurlijk een wat ingewikkelder verhaal.

Momenteel sleutelen de onderzoekers verder aan de kaart om zo meer over ons universum in diens hete objecten te leren. eROSITA is ondertussen begonnen aan haar tweede scan. Die moet eind dit jaar klaar zijn. In de komende 3,5 jaar moet de  röntgentelescoop data blijven verzamelen waar een totaal van zeven X-ray-kaarten van gemaakt wordt – de nieuwe telkens weer een beetje gedetailleerder dan de vorige.

Bronnen: Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics (MPE), IFLScience

Beeld: Jeremy Sanders, Hermann Brunner en het eSASS team (MPE); Eugene Churazov, Marat Gilfanov (IKI)