De dichtstbijzijnde ster bij onze zon, Proxima Centauri, wiebelt met 40 centimeter per seconde, en dat is een teken dat er een planeetje omheen draait.
De dichtstbijzijnde ster Proxima Centauri, een van de drie in Alpha Centauri, is zo klein en zwak, dat je ‘m met het blote oog niet eens kunt zien. Toch is bij deze rode dwergster op 4,2 lichtjaar van de aarde een hoop te ontdekken. In vakblad Astronomy & Astrophysics presenteert een team sterrenkundigen onder leiding van João Faria van het Portugese instituut voor astrofysica en ruimteonderzoek bijvoorbeeld bewijs dat rond Proxima een piepkleine exoplaneet draait. Proxima d is vier keer lichter dan de aarde – twee keer zo zwaar als Mars – en draait in maar vijf dagen om zijn moederster.
Proxima d is al de derde exoplaneet in dit zonnestelsel: grotere broer Proxima b is ongeveer zo zwaar als de aarde en heeft een omlooptijd van elf dagen. Kandidaatplaneet Proxima c (er zit nog ruimte voor interpretatie in de metingen) heeft een wijdere baan van vijf jaar. Ook Proxima d was nog een twijfelgeval, tot de nieuwe metingen van Faria’s team zijn bestaan bevestigden.
Lees ook:
Dopplerend danspaar
Dat Proxima Centauri een derde planeet zou kunnen hebben, was al geopperd op basis van eerdere metingen. Die zaten alleen zo dichtbij hun meetonzekerheid, dat niemand nog echt durfde te spreken van een ontdekking. Dankzij het gevoelige meetinstrument ESPRESSO van de Europese Very Large Telescope (VLT) kan João Faria nu het pleit beslechten, schrijft de Europese zuidelijke sterrenwacht ESO in een persbericht.
Met ESPRESSO zien Faria en collega’s hoe de zwaartekracht van Proxima d zijn ster met 40 centimeter per seconde heen en weer trekt tijdens zijn ‘jaar’ van vijf dagen. De Echelle SPectrograph for Rocky Exoplanets and Stable Spectroscopic Observations maakt dat effect zichtbaar als een kleine kleurverschuiving van Proxima d. Zo wordt het sterlicht roder als Proxima van de aarde af beweegt, en blauwer in de andere richting, net zoals een ambulancesirene door het dopplereffect hoger klinkt als hij op je af komt. De nieuwe exoplaneet is meteen ook een van de lichtste die ooit met deze techniek is ontdekt.
Ontdekkingsreis
Volgens Ignas Snellen, expert op het gebied van exoplanetenen hoogleraar aan de Universiteit Leiden, gaat het om “een fantastisch resultaat – precies waar ESPRESSO voor gebouwd is”. Hij denkt dat het werk van Faria’s team eerdere twijfels weg zal nemen of Proxima d een echte exoplaneet is. “Het ziet er goed uit. Het mooie is dat je gewoon door kunt blijven meten, dus dit signaal zal alleen maar sterker en duidelijker worden met de jaren.”
Op een afstand van iets meer dan vier lichtjaar staat Proxima verleidelijk dichtbij voor sterrenkundigen – en voor avonturiers voor wie de aarde te klein wordt. Zo zijn er allerlei projecten als Breakthrough Starshot die een onbemenste ruimtesonde naar Proxima Centauri willen schieten. Snellen ziet meer in vervolgonderzoek met ESPRESSO en met de Extremely Large Telescope die nu in aanbouw is. “Met dit instrument worden nog heel veel planeten gevonden.”
Bronnen: ESO, Astronomy & Astrophysics
In KIJK 3/2022 lees je alles over de pogingen die wetenschappers willen doen om bij de drie sterren in Alpha Centauri te komen. Deze editie, waarvan Diederik Jekel gasthoofdredacteur is, ligt in de schappen vanaf 17 februari tot en met 16 maart